Een duurzame wereld wordt gekenmerkt door diversiteit, als diversiteit in de breedste zin van het woord gevierd wordt. Zoals het permacultuur-ontwerpprincipe zo mooi zegt: Cultiveer diversiteit. Dan onstaan dingen als de plastic soep en klimaatverandering niet meer!
In plaats daarvan kan een opbouwende/regeneratieve cultuur ontstaan, oftewel een permanente cultuur. Eentje die kan blijven bestaan, en de wereld beter achterlaat dan die is aangetroffen.
Klimaatverandering en andere effecten zijn slechts een gevolg van het vergeten van het belang van diversiteit, ze zijn niet het probleem zelf.
Wat we nodig hebben is een compleet andere manier van denken (paradigmashift) van kijken naar het geheel zodat een regeneratieve cultuur kan ontstaan. Een positieve voetafdruk achterlaten, geen door allerlei ‘milieumaatregelen’ verminderd-negatieve… Of om in cradle-to-cradle-termen te spreken: “Being less bad is no good”. Een blik op het geheel kan je laten zien waarom minder slecht zijn niet goed is, sterker nog: proberen een beetje minder te slecht zijn kan nadeliger zijn voor diversiteit/duurzaamheid dan blijven doen wat we doen.
Door te blijven doen wat we doen (zie bijv. David Holmgrens essay ‘Crash on demand’, bron, reacties) stort de boel (de ecosystemen waarvan we een onderdeel zijn) vlotter in dan als we door middel van ‘milieumaatregelen’ een beetje beknibbelen op onze voetafdruk, de sloop vertragen, maar het tij niet keren. Want dat beknibbelen en vertragen kan een veel grondiger gesloopt systeem opleveren, dat veel moeilijker terug kan veren.
Daarom is de vegetarische slager ook zo gevaarlijk. Die biedt een sterk bewerkt (gefrabriekt) product aan dat weliswaar lekker kan zijn maar dat bepaald niet gezond is voor mensen die het eten en eveneens schadelijk is voor de ecosystemen waarin de soja en dergelijke worden geteeld. Voor mensen is soja in ongefermenteerde vorm slecht te verteren: belastend. En wat erger is, dat de soja een akkerbouw-product is, afkomstig dus uit eenjarige monocultures. Je weet wel, een groot stuk land waar alle biodiversiteit voortdurend met inzet van veel fossiele brandstoffen van af geveegd wordt, om er maar één gewas op te kweken, soja bijvoorbeeld. Minder erg dan vlees uit de industriële veeteelt (bio-industrie) wordt er dan gezegd… Tja, dan kan zo zijn (of lijken) want tja het verbruikt minder water en sojaveevoer want we eten het direct zelf in plaats van het te voeren aan andere organismen (koeien) die van nature óók geen bergen soja eten…
Punt is echter dat beide niets met duurzaamheid te maken hebben. Iets is duurzaam (volhoudbaar) als het meer energie oplevert dan het kost…
Dan kan het blijven bestaan, een ecosysteem (herstellende landbouw bijvoorbeeld) doet dat…. Dan kan sprake zijn van een permanente cultuur.
Er is echter geen cijferkennis nodig om in te zien dat zowel het ‘bio-industrievlees’ als het ‘akkerbouw-nepvlees’ in zijn algemeenheid niet kunnen blijven bestaan… Er gaat hoe dan ook heel veel meer in dan er uitkomt, terwijl diversiteit gedecimeerd wordt.
Dit wordt met een mooi nieuw woord ook wel ecocide genoemd.
Het verschil tussen ‘gangbaar’ en bio -akkerbouw is hiermee een mooi voorbeeld van een kleine aanpassing, sturend op een verminderd-negatieve voetafdruk in plaats van een omslag naar een positieve. Zoals herstellende landbouw (agro-ecologie, permacultuur) doet. Ecosystemen worden opgebouwd in plaats van verwijderd, voedsel groeit er op in ecosystemen, de mens en de rest van de natuur worden hiermee gevoed. Tegelijkertijd worden de grote uitdagingen van deze tijd (die vooral te maken hebben met de manier waarop we aan ons voedsel komen) voorzien van een oplossingsrichting. Een omslag naar een positieve voetafdruk wordt mogelijk.
Illustratie: De grote uitdagingen van deze tijd hebben vooral te maken met de manier waarop mensen aan hun voedsel komen. In deze illustratie zie je de uitdagingen van deze tijd. Bron illustratie: http://www.stockholmresilience.org/research/planetary-boundaries.html (geplaatst onder voorwaarden zoals genoemd op vermelde bron)
In een permanente cultuur waarin diversiteit gevierd wordt… Doen we die dingen die zorgen voor de uitdagingen van deze tijd, zoals Biodiversiteitsverlies en klimaatverandering, niet meer. We zien weer in dat we ecosystemen zijn die onderdeel zijn van andere ecosystemen… We overzien het geheel en realiseren ons dat Aarde een levend wezen is dat een diversiteit aan levensvormen herbergt, waarvan we de complexiteit lang niet kunnen overzien terwijl we er tegelijkertijd wel het belang van inzien.
We realiseren ons dat er binnen soorten ook diversiteit bestaat… Dat grove indelingen als man/vrouw, homo/hetero, een veel te sterke vereenvouding van de werkelijkheid zijn, en dat het ene aspect van biodiversiteit, genderdiversiteit bijvoorbeeld, niet meer of minder van belang is dan andere aspecten, neurodiversiteit bijvoorbeeld. Dat alle indelingen (wat neurodiversiteit betreft kan je bijvoorbeeld denken aan autisme, zwakbegaafd, hoogbegaafd…) altijd een te sterke vereenvoudiging zijn om de werkelijk recht te doen, maar dat ze tegelijkertijd nodig zijn om er vat op te krijgen, en er allemaal mogen zijn! Ook het bestaan van plantenfamilies bijvoorbeeld is zowel arbitrair als handig… Er zijn er duizenden en duizenden, en een indeling in groepen met gemeenschappelijke kenmerken is voor velen van ons dan een manier om het leren kennen, reëler te maken.
En soms kan het blijken dat een concept de werkelijkheid zodanig geweld aandoet dat je het afbreekt; zo hoopt een collega van me al een hele poos dat het schema van ‘hoger’ en ‘lager’ onderwijs wordt losgelaten, en gelukkig zie je om je heen ook pogingen daartoe. Het is anders, het voorziet in andere behoeften misschien, voorzover het dat doet, maar het is niet hoger of lager. Ook kunnen concepten ontstaan: sinds wanneer bestaat bijvoorbeeld het woord ‘kunstenaar’ als aparte categorie om een beroep aan te duiden?
In een permanente cultuur waarin diversiteit gevierd wordt… Oordelen we niet meer over oordelen: we realiseren dat oordelen (zoals alles) beperkingen hebben, maar dat ze tegelijkertijd nuttig en noodzakelijk zijn. We zijn ons hier terdege van bewust. Of om met een bekende filosoof te spreken: “Elk voordeel heeft zijn nadeel!”
We realiseren ons dus dat elk schema (hokjes, kaarten e.d….) een vereenvoudiging is, dat we die nodig hebben om grote hoeveelheden informatie te verwerken, en dat ze tegelijkertijd nooit de werkelijkheid zelf zijn. Die is tot aan oneindig complexer, en dat hoeft geen probleem te zijn, tenzij wellicht, je je daar niet van bewust bent.
Diversiteit, en respect daarvoor is waarschijnlijk veel belangrijker dan ik denk dat het is, want iedere keer weer loop ik er tegenaan en denk tjonge die les had je nu toch weleens geleerd?!! Een ezel is er niks bij…
Ook is er evenwicht. Natuurlijk evenwicht. Valse dichotomieën (schijntegenstellingen) die de (social) mediacrazy zo kenmerken, zijn naar de achtergrond verdwenen. Deze schijntegenstellingen worden door cultureel antropologen bestudeerd, en verwerkt in geschiedenisboeken en lesmateriaal als een enorme uitwas van dit tijdperk, zoiets als slavernij, kolonialisme of oorlog. Wellicht wordt dit tijdperk, het Antropoceen, waarin je geen aandacht kreeg als je geen rel begon via het oplaten van een dichotomie, in die toekomstige geschiedenisboeken wel ‘De grote oorlog tegen het leven’ genoemd.
De donkere tijd die vooraf ging aan de regeneratieve cultuur waarin er weer veel verbindingen onstaan tussen onderdelen van ecosystemen, mensen incluis, en de aanwezige enorme overvloed zo evenwichtig verdeeld wordt dat net als in de natuur concurentie minder van belang is dan samenwerking.
Deze blog is geschreven naar aanleiding van een vraag van de zeergewaardeerde mensen van Omslag, Werkplaats voor Duurzame Ontwikkeling. Ik heb linkjes geplaatst in het volgende bericht zodat je Omslag kan vinden als je ze nog niet kende.
Beste abonnee van ZOZ, Als alles goed is gegaan hebt u onlangs het november-decembernummer van ZOZ in de bus gekregen. Hier in de Omslag-werkplaats in Eindhoven zijn we meteen verder gegaan met de voorbereidingen van het volgende nummer, het eerste van 2018.De donkere dagen die er aan komen lenen zich goed voor diepgravende filosofische gesprekken. Daar zouden we in het volgende nummer van ZOZ graag bij aansluiten met antwoorden op de vraag:Hoe ziet een duurzame wereld er uit?Hebt u er een idee over? In de loop der eeuwen zijn er veel schrijvers geweest die een utopie hebben verzonnen. Dergelijke fantasieën over een ideale wereld werden zelden werkelijkheid, maar toch is het denken er over belangrijk. Een schrijver heeft eens gezegd: “Utopieën zijn als sterren voor de zeeman. Ze geven de richting aan, zonder dat het einddoel zichtbaar is.”Misschien hebt u niet een kant-en-klaar plan voor de hele wereld, maar zijn er bepaalde aspecten (wonen, voedsel, werken, samenleven, vrede, onderwijs, media…) waar u wel een idee over hebt. We zijn benieuwd naar uw reacties! Uit alle bijdragen willen we een verhaal samenstellen dat in het volgende nummer van ZOZ verschijnt. U kunt inzenden tot 20 november.Met vriendelijke groet, Omslag
[einde binnengekomen e-mailbericht]
Zie ook mijn andere blogs, bijvoorbeeld:
- Artikel over diversiteit in Permacultuur Magazine [link]
- Hoe kunnen we die boer helpen? [link]
- Hoeveel open mindedness hebben we nodig? [link]
- De ‘Typische’ Permacultuurtuin bestaat niet [link]
- Ecomensen zijn vaak irritante gelijkhebbers [link]
Marankes Blog
Maranke Spoor is docent permacultuur, tegenwoordig ook in de interactieve permacultuur webschool van Stichting Permacultuur Onderwijs. Maranke begon al op jonge leeftijd als tuinier. Op elke plek waar ze woonde zorgde ze al snel voor een eetbare siertuin: op balkon en dakterras, in schooltuin en moestuin. Maranke is opgeleid als jurist, een beroep dat ze o.a. in de vorm van docent recht tot 2010 uitoefende, is initiator van www.weggeefwinkels.nl en sinds 2010 docent permacultuur. In die hoedanigheid verzorgde ze reeds vele opleidingen op het gebied van permacultuur/voedselbossen. Verder is ze sinds 2013 voorzitter van Stichting Permacultuur Onderwijs, vertaalde en bewerkte ze samen met haar collega Lucas Brouns Engelstalige permacultuur literatuur (Herstellende Landbouw van Mark Shepard en Permacultuur in je moestuin van Christopher Shein) en is ze illustrator en auteur, van: ‘Permacultuur, Wat is dat!?’, een eboek dat in juni 2015 is verschenen.
- https://www.facebook.com/permacultuuronderwijs/
- https://m.facebook.com/permacultuuronderwijs/
- of twitter @marankespoor