Hoewel ik erg van schrijven houd, heb ik deze keer nog meer zin om te tekenen. Zie hieronder het resultaat. Creativiteit vind ik van groot belang zeker ook voor permacultuur. Mijn Blog van deze keer bestaat daarom uit een tekening en een vraag:

“Hoe kunnen we kunst en permacultuur verbinden?”

In mijn eboek Permacultuur, Wat is dat?! heb ik bijvoorbeeld diverse illustraties verwerkt, die informatief zijn maar tegelijktijd ook gemaakt zijn om het geheel er mooi te laten uitzien. Je kunt het hier downloaden, ik geef het kado… En verspreid het vooral verder, het is overvloed om te delen…

En nu ben ik benieuwd naar meer ideeën om kunst en permacultuur te verbinden,
je kunt ze sturen naar mijn Stichting Permacultuur Onderwijs mailadres: Maranke@PermacultuurOnderwijs.nl (of op onze Facebook-pagina [of de mobiele Facebook-pagina op m.facebook.com] of mijn Twitter).

Marankes blog

Maranke Spoor is docent permacultuur, tegenwoordig ook in de interactieve permacultuur webschool van Stichting Permacultuur Onderwijs. Maranke begon al op jonge leeftijd als tuinier. Op elke plek waar ze woonde zorgde ze al snel voor een eetbare siertuin: op balkon en dakterras, in schooltuin en moestuin. Maranke is opgeleid als jurist, een beroep dat ze o.a. in de vorm van docent recht tot 2010 uitoefende, is initiator van www.weggeefwinkels.nl en sinds 2010 docent permacultuur. In die hoedanigheid verzorgde ze reeds vele opleidingen op het gebied van permacultuur/voedselbossen. Verder is ze sinds 2013 voorzitter van Stichting Permacultuur Onderwijs, vertaalde en bewerkte ze samen met haar collega Lucas Brouns Engelstalige permacultuur literatuur (Herstellende Landbouw van Mark Shepard en Permacultuur in je moestuin van Christopher Shein) en is ze illustrator en auteur, van: ‘Permacultuur, Wat is dat!?’, een eboek dat u kosteloos kunt downloaden.

Maak jouw eigen mengsel voor zaaigrond met wat je ter beschikking staat! In deze gastblog van Lucas (Oefenboerderij) kun je een reeks mogelijkheden verkennen. Zaaigrond maak je uit enkele grondstoffen van divers karakter opdat ze goed afwatert maar toch ook vocht vasthoudt, en opdat ze niet te veel maar wel enige voeding bevat.

Van te veel voedingsstoffen in de zaaigrond krijg je lange, pierige kiemplantjes die snel omvallen omdat ze geen stevige structuur hebben. (Hetzelfde wat je ziet gebeuren als kiemplantjes te weinig licht van boven krijgen en naar een venster toe gaan spurten.) En van te weinig afwatering (drainage) krijg je dichtgeslagen aarde en gerede kans op verrotting in de stengeltjes. Hieronder enkele opties om tot zo’n mengsel te komen.

Diep, dicht, nat, verspenen

Maar eerst in vogelvlucht de belangrijkste succesfactoren van voorzaaien genoemd, die je misschien al wel kent als je eens deelnam aan mijn zaailes: zaai niet te diep en niet te dicht opeen, maak het niet te vochtig, en verspeen de kiemplantjes op tijd naar potjes met iets meer voeding en wortelruimte. Dit valt buiten het bestek van deze blog, maar om kort te gaan: op tijd verspenen van kiemplantjes, gemiddeld na 5 à 10 dagen, is belangrijk om volwassen plantjes te krijgen.

Zand

Om tot een afwaterende structuur te komen neem je een zandmengsel van ongelijke korrelgrootte, zoals brekerzand, rijnzand/rivierzand, of metselzand. Dus geen speelzand o.i.d. met een korrelgrootte die te uniform is, want daarmee krijg je dichtgeslagen i.p.v. drainerende grond. In een workshop kreeg ik eens de vraag hoe je weet of het zand niet verontreinigd is. Ik heb toen, en daar heb ik wel spijt van, gezegd dat er ook dinosauruspoep in zit. Hiermee bedoelde ik dat het niet met zekerheid is te zeggen wat erin zit. De vraag is hoe dan ook reëel. Voor snijsla die je zo uit een zaaibak gaat eten, is het wellicht belangrijker dan als je eerst verspeent en daarna buiten uitplant in een gezonde bodem. In mijn opmerking over dinopoep mag je opmaken dat ik gefrustreerd ben dat je er niet kunt weten wat de aard is van gevonden of gekocht zand; en tegelijk vind dat je je niet te zeer ‘druk’ zou moeten maken, want de verontreiniging is al geschied (we moeten ook verder met wat ons ter beschikking staat) en stress is ook niet gezond. Misschien weet jij wel bronnen van zand die relatief schoon zijn; ik ben zeker benieuwd!

Het zand maakt een kwart tot een derde uit van je mengsel. Je kan wat meer, dus een derde deel, toevoegen als je denkt dat je mengsel anders te veel voedingsstoffen zal bevatten. (Het gaat hier om een kwart tot een derde van het volume, niet van het gewicht.)

Compost, potgrond en turf, bladaarde

De overige drie kwart of twee derde bestaat uit potgrond, compost, bladaarde, of een mengeling van wat je hiervan te pakken kunt krijgen en wilt gebruiken.

Bladaarde maak je door bladeren deels te laten fijnknippen en verteren door andere bewoners van deze planeet; afhankelijk van je situatie zullen dat, onder vele andere organismen, kevers en compostwormen zijn en sowieso mijten, pissenbedden, miljoenpoten, beestjes die wij mensen rekenen tot de soort Forficula auricularia (de naam oorwurm is zo achterhaald nietwaar, maar was pissenbed dat niet ook), springstaartjes en bacteriën. Je kan bladaarde maken door bladeren op een hoop te leggen en een of twee jaar te wachten. Wat ook kan, is bladeren in zakken met gaatjes stoppen.

Blad van diverse boom- en struiksoorten geeft een wijd pallet aan voedingsstoffen. Het ene blad verteert langzaam, zoals dat van beuken; het andere snel, zoals dat van lindes. Linde is ook niet zo voedingsrijk, wat het geschikt zou maken voor zaaigrond, en de boom is ook in de bebouwde omgeving vaak goed te vinden.

Als het blad is omgezet tot fijne aarde zeef je het. Ik laat ook zo veel mogelijk beestjes ontsnappen naar een tuin, voordat ik verder ga. Dit is wat werk, maar heel leuk om te zien wat er hier allemaal leeft, althans met het blote oog een fractie daarvan, en jou op een rijke boslucht trakteert.

Aangezien het even duurt voordat je bladaarde hebt gemaakt, maar ook omdat er allerlei schimmeltjes in zitten, kan het zijn dat je als pas-beginnende voorzaaier (ook) kiest om kant-en-klare zaai- en stekgrond te kopen, of om de bladaarde te steriliseren in een openstaande oven (maar dat stinkt wel enorm…).

In zaai- en stekgrond die je kant-en-klaar koopt, wat je natuurlijk ook prima kunt doen, zit vaak turf (veen). Dit houdt vocht vast en heeft toch een afwaterende (ruwe) structuur, terwijl de jonge plantenworteltjes niet te veel voeding vinden en wegbranden.

Allicht omdat in West-Europa niet zo zorgvuldig met het veen is omgegaan in de afgelopen eeuwen, wordt er vandaag de dag veel turf voor West-Europeanen gewonnen in Noordoost-Europa. Daar komen veel broeikasgassen bij vrij. Er zijn leveranciers die niet te veel ineens afgraven en het veen laten aangroeien. Zelf neem ik ook weleens een zak ‘tuingrond’, die ook zonder turf beschikbaar is, waar ik dan al die grove stukken uit zeef, maar dan hou je niet zo veel zaaigrond over.

Compost tot slot is ook een welkom onderdeel van het zaaimengsel, gemakkelijker te krijgen en sneller te maken dan bladaarde (laat staan veen). Omdat de jonge plantenworteltjes niet te veel voeding moeten vinden mag je goed afgerijpte compost nemen. Compost waar al een energiemaatschappij mee heeft gespeeld (biovergisters) kan daarom een prima keus zijn, net als goed verteerde compost die je gezamenlijk in een buurtmoestuin hebt gemaakt. Denk je dat de compost te voedzaam is, dan kun je zoals gezegd meer zand opnemen in je mengsel of bladaarde.

Veel zaai- en oogstplezier! Je kent vast wel dit ontwerpprincipe van permacultuur: Zorg voor resultaat 🙂

Hier eindigt de gastblog van mijn collega Lucas Brouns (Oefenboerderij.nl). Vele vriendelijke groene groeten, Maranke Spoor

Marankes blog

Maranke Spoor is docent permacultuur, tegenwoordig ook in de interactieve permacultuur webschool van Stichting Permacultuur Onderwijs. Maranke begon al op jonge leeftijd als tuinier. Op elke plek waar ze woonde zorgde ze al snel voor een eetbare siertuin: op balkon en dakterras, in schooltuin en moestuin. Maranke is opgeleid als jurist, een beroep dat ze o.a. in de vorm van docent recht tot 2010 uitoefende, is initiator van www.weggeefwinkels.nl en sinds 2010 docent permacultuur. In die hoedanigheid verzorgde ze reeds vele opleidingen op het gebied van permacultuur/voedselbossen. Verder is ze sinds 2013 voorzitter van Stichting Permacultuur Onderwijs, vertaalde en bewerkte ze samen met haar collega Lucas Brouns Engelstalige permacultuur literatuur (Herstellende Landbouw van Mark Shepard en Permacultuur in je moestuin van Christopher Shein) en is ze illustrator en auteur, van: ‘Permacultuur, Wat is dat!?’, een eboek dat in juni 2015 is verschenen.

“Jij bent toch zo’n natuureter?!” riep een van mijn ecologiedocenten me eens toe. Hoewel ik een dergelijke vraag vanuit zijn referentiekader en specialiteit binnen zijn vakgebied wel kan begrijpen, ga ik me dan toch afvragen wat zo’n man dan zelf eet…

Het was een beetje een snack-voor-de-lekkere-trek type, dat ik niet snel uitgebreid zag koken. Maar dan nog: die snacks komen ook ergens vandaan. Je kunt immers moeilijk stellen dat snackbareten niet van natuurlijke oorsprong is. (Al hebben ze flink hun best gedaan het zo dood te maken dat het retetraag composteert.)

Voor een Natuurbeschermer, of in het Engels a conservationist, is het natuurlijk schokkend om zo’n ‘natuureter’ een hap te zien nemen van jouw heiligdommen. De Natuurmonumenten.

Ik pluk weleens wild, ja. Zelfs dus eens waar de betreffende docent bij was. Ik zie verantwoord wildplukken (want dat kan zeker ook vandalisme worden) als een manier om in contact te blijven met de natuur, waarvan we een onderdeel zijn. Als iets wat de liefde ervoor vergroot. Voor deze man bleef het heiligschennis en verder dan een ‘agree to disagree’ zouden we niet snel komen op dit punt.

Het is natuurlijk ook nogal een onderwerp. Als er nu iets is wat ‘religieuze’ discussies op kan roepen dan is het wel eten. Zoveel mensen, zoveel meningen nietwaar?

Discussies verbleken erbij

Nu zijn er natuurlijk wel patronen te herkennen. Zo zijn discussies over voedsel bijvoorbeeld vaak gekleurd door een gebrek aan kennis van wat akkerbouw is en wat cafo’s (concentrated animal feeding operations, oftewel megastallen) zijn, en wat het effect daarvan is op de bodem. Dergelijke monoculturen zijn zo slecht voor de bodemvruchtbaarheid/biodiversiteit dat discussies over gangbaar versus bio en vega of andere diëten erbij verbleken. Cafo’s roepen een enorme vraag naar producten uit eenjarige akkerbouw op: bergen soja, graan etc. worden erheen gesleept en dat is bepaald niet duurzaam, of zoals de Vlamingen duidelijker zeggen: bepaald niet volhoudbaar.

Het verschil tussen gangbaar en bio is klein als er nog steeds geteeld wordt in bodemslopende monoculturen. De bodem is een levend wezen, of beter gezegd heel, errug, veel, levende wezens. In ecosystemen waarin veel vaste planten voorkomen heeeft het bodemleven meer te eten. Daardoor wordt het vruchtbaarder, het krijgt gewoon letterlijk meer kinderen, en deze kinderen zorgen er onder meer voor dat wat er uit dit ecosysteem geoogst wordt, heel divers is in voedingstoffen. Niet te evenaren door het gooien van slechts een paar voedingsstoffen op substraten met water. Want weet je, wat er niet in zit, kan er ook niet uit komen… Bepaalde vitames worden door bodembacteriën geproduceerd, om maar wat te noemen. Het feit dat een flink deel van ons voedsel zonder bodem gekweekt wordt, betekent dus niet dat dat een goed idee is – en dit is inderdaad geen reclame voor de IKEA-aquacultuursetjes waarmee je jaarrond binnenshuis planten kunt kweken en waarover ik zelfs enthousiaste berichten tegenkwam op permacultuurforums.

Een gezonde bodem barst van het leven. Ze komt tot stand door een samenwerking tussen planten en dieren. Als je je eigen eten kweekt, niet een klein beetje ervan maar ook je basisvoedsel, dan ervaar je dat. Haal je dieren, mensen incluis, uit het systeem, dan loopt de bodemvruchtbaarheid terug.

Als ik kijk naar wat duurzaam eten is, dan ga ik niet af op keurmerken of diëten maar op de vraag in hoeverre het in een ecosysteem gekweekt is.

Ook ik pleit er dus niet voor dat we met zijn allen die weinige ‘natuurmonumenten’ die er nog zijn massaal af gaan grazen, maar wel om ons eten weer in ecosystemen te kweken, en de schizofrene scheiding tussen ‘natuur’ en ‘landbouw’ op te heffen. Voordat dat vanwege klimaatverandering en het schaarser worden van fossiele brandstoffen vanzelf gebeurt.

Er komt dan veel meer ‘natuur’, waardoor mensen een positieve voetafdruk kunnen hebben. Natuurmonumenten hebben we dan niet meer nodig. Ja, ik eet graag ecosystemen! Sterker nog: repareer de planeet door wat je eet, is mijn motto.

Marankes blog

Maranke Spoor is docent permacultuur, tegenwoordig ook in de interactieve permacultuur webschool van Stichting Permacultuur Onderwijs. Maranke begon al op jonge leeftijd als tuinier. Op elke plek waar ze woonde zorgde ze al snel voor een eetbare siertuin: op balkon en dakterras, in schooltuin en moestuin. Maranke is opgeleid als jurist, een beroep dat ze o.a. in de vorm van docent recht tot 2010 uitoefende, is initiator van www.weggeefwinkels.nl en sinds 2010 docent permacultuur. In die hoedanigheid verzorgde ze reeds vele opleidingen op het gebied van permacultuur/voedselbossen. Verder is ze sinds 2013 voorzitter van Stichting Permacultuur Onderwijs, vertaalde en bewerkte ze samen met haar collega Lucas Brouns Engelstalige permacultuur literatuur (Herstellende Landbouw van Mark Shepard en Permacultuur in je moestuin van Christopher Shein) en is ze illustrator en auteur, van: ‘Permacultuur, Wat is dat!?’, een eboek dat u kosteloos kunt downloaden.

Het platform Cactus Nieuws vroeg mij om een top 5 van Permacultuurfilms. Als permacultuurdocent zijn er een hoop permacultuurfilms aan mij voorbij getrokken! Dus toen de vraag naar een top 5 kwam wist ik daar wel raad mee. Al was de keuze gezien het groeiende aanbod wel een uitdaging. De gekozen films hebben reeds velen geïnspireerd; er bestaat zelfs een risico dat je eraan verslingerd raakt. Er zijn films bij die je zo online kijken kunt en andere waarmee je een permacultuurproject steunt dat het gebruiken kan! Gelukkig is het nog geen zomertijd dus kun je ‘s avonds nog lekker film kijken 🙂 Mijn filmtips zijn:

1) A Farm for the Future

Voor mij nog altijd de onbetwiste nummer 1. Deze toegangkelijke film, vol oplossingen, heeft ook diverse van mijn studenten op een permacultuurpad gezet. Een heerlijke film! (Via contact met de maakster weet ik dat ze blij is dat haar film door zovelen wordt bekeken, en ze is zeer vereerd dat er door medewerkers van een Vlaams transitie-initiatief Nederlandse ondertitels bij zijn gemaakt. De BBC laat de documentaire hier en daar offline halen, ogenschijnlijk vooral die in hogere resolutie; eventueel kun je bij TransMoves een dvd met de Nederlandse ondertitels bestellen.)

Zelf is Rebecca Hosking na een filmcarrière bij de BBC boer geworden. En niet zomaar eentje! Eigenlijk klopt het woord boer niet helemaal… Ze is meer een ecosysteem-hersteller/-beheerder: haar bedrijf pioniert met herstellende landbouw, een landbouw die ecosystemen opbouwt in plaats van afbreekt! Je kunt hier lezen over herstellende landbouw in het gelijknamige boek dat ik met veel plezier heb vertaald en bewerkt naar onze regio en taal: permacultuuronderwijs.nl/herstellende-landbouw-boek-mark-shepard/

2) Groen Goud 1 (&2)

De ‘onbetwiste kijkersfavoriet’ van VPRO’s Tegenlicht-seizoen 2011-2012. John D. Liu filmde het ecologisch herstel van het Löss-plateau in China en bezocht ook Geoff Lawton c.s. in Jordanië. In het kader van de uitzending ‘Groen Goud’ zijn er op de website van VPRO’s Tegenlicht tips van mij verschenen: ’Creëer je eigen Hof van Eden’. Ik geef hier uitleg over duurzaam tuinieren, ook voor de kleine schaal! Waarin ik er niet voor terugdeins binnen deze context een paar krachtige oneliners het internet in te slingeren. Ik werk inmiddels al geruime tijd niet meer vanuit de Permacultuur School Nederland, maar ben nu vooornamelijk actief vanuit Stichting Permacultuur Onderwijs, een organisatie die zich naast cursussen o.a. richt op geschikt maken van permacultuur-materiaal voor het Nederlandse taalgebied.

Vind je deze Hof-van-Eden-tips op de VPRO-website interessant, blader dan ook eens in het boek Permacultuur in je moestuin, dat ik heb bewerkt voor de Nederlandse en Belgische situatie: permacultuuronderwijs.nl/permacultuur-in-je-moestuin/

In 2014 maakte Tegenlicht ‘Groen Goud 2’, die ook te zien is op de VPRO-website.

3) The permaculture orchard – beyond organic

Stefan Sobkowiak, permacultuur-docent en fruitteler in Quebec, zet zijn beste beentje voor in deze prachtig gemaakte film. Inclusief Nederlandse ondertiteling. Je krijgt veel praktische mogelijkheden aangereikt: over habitat voor bestuivers, irrigatie, schimmelhuishouding, je kruidlaag, oogst-logistiek in een zelfpluktuin, cultivars kiezen, enten en snoeien. Sobkowiaks vertelstijl is rustig en helder. www.permacultureorchard.com/

4) The Economics of Happiness

Helena Norberg-Hodge neemt ons mee op reis, op en neer tussen Engeland en Ladakh. In de spiegel kijken om de menselijke maat terug te brengen in onze economie. Op een prettige manier aangrijpend. Eentje om gezellig samen naar te kijken, misschien wel tijdens een door jou georganiseerde filmavond. (Daartoe vind je op de filmwebsite ook draaiboeken e.d.) Ook verkrijgbaar met Nederlandse ondertitels. www.LocalFutures.org

5) Seeds of Permaculture

Om deze top 5 ook interactief te maken heb ik op Facebook gevraagd naar input, toen kwam o.a. de volgende tip binnen. Bedankt voor de tip van Seeds of Permaculture! Zie Ahooha.com (aan het einde van deze trailer staat de link naar de hele documentaire)

Deze blog wordt dus ook gepubliceerd op Cactus Nieuws: Cactus Nieuws is een project dat in deze tijd extra nuttig is. Ze is een spreekbuis voor mensen met passie en/of visie, en produceert onder andere prikkelende reportages en documentaires. www.facebook.com/cactusnieuws/ / www.Cactus-Nieuws.nl

Marankes blog

Maranke Spoor is docent permacultuur, tegenwoordig ook in de interactieve permacultuur webschool van Stichting Permacultuur Onderwijs. Maranke begon al op jonge leeftijd als tuinier. Op elke plek waar ze woonde zorgde ze al snel voor een eetbare siertuin: op balkon en dakterras, in schooltuin en moestuin. Maranke is opgeleid als jurist, een beroep dat ze o.a. in de vorm van docent recht tot 2010 uitoefende, is initiator van www.weggeefwinkels.nl en sinds 2010 docent permacultuur. In die hoedanigheid verzorgde ze reeds vele opleidingen op het gebied van permacultuur/voedselbossen. Verder is ze sinds 2013 voorzitter van Stichting Permacultuur Onderwijs, vertaalde en bewerkte ze samen met haar collega Lucas Brouns Engelstalige permacultuur literatuur (Herstellende Landbouw van Mark Shepard en Permacultuur in je moestuin van Christopher Shein) en is ze illustrator en auteur, van: ‘Permacultuur, Wat is dat!?’, een eboek dat in juni 2015 is verschenen.

Het beste van beide werelden, dat is blended learning. Elk nadeel heeft zijn voordeel, zei oud-voetballer Johan Cruijff. Dat is natuurlijk zo. Achttien dagen naar een leslocatie reizen, voor een jaaropleiding permacultuur, is voor diverse mensen niet mogelijk of wat veel van het goede.

Dat is een van de redenen waarom Stichting Permacultuur Onderwijs in 2015 een online jaaropleiding permacultuur is begonnen: een uitkomst voor wie anders niet had kunnen komen en een mogelijkheid om aan de hand van je eigen situatie projectmatig te studeren. Je kunt de projecten die je voor de opleiding uitvoert in je eigen tuin, landschap of bedrijf doen, en je wordt begeleid door Maranke Spoor en Lucas Brouns.

We hadden hier best wel een tijdje tegen aangehikt. We dachten namelijk dat als er nu íéts niet online kan, dat het wel permacultuur-onderwijs was! Maar na het uit nieuwsgierigheid volgen van diverse online opleidingen veranderde dat. Wie nooit van mening verandert, heeft zelden wat geleerd, luidt een oud lerarengezegde. En dat bleek maar weer eens een waarheid als een kudde koeien…

Dat betekent natuurlijk niet, dat online leren geen nadelen kent, net zoals een opleiding volgen op locatie. Maar ook hier geldt: iedere situatie vraagt haar eigen oplossing. In iedere situatie is weer wat anders passend.

Studenten in onze interactieve webschool gaven deze voordelen van online leren:

• Lekker thuis en op je eigen tempo de stof doorwerken & heerlijk met de eigen tuin bezig!
• “Permacultuur betekent voor mij ook lokaal blijven. Dus dat ik deze opleiding nu thuis kan doen, is voor mij echt de oplossing.”
• Als zelfstandig ondernemer met twee vrij jonge kinderen is vrije tijd schaars. Op die momenten dat het mij uitkomt oefeningen doen & in de avonduren kunnen studeren is dan superhandig.
• Inspiratie van elkaars werk en gedachten, gelijkgestemden ontmoeten.
• Financieel ook interessant.

Om een mix te maken met een focus op de voordelen van zowel online als op locatie leren zonder dat je achttien dagen van huis bent, hebben we een blended learning-variant van de permacultuur-opleiding ontwikkeld. Je doorloopt de permacultuur-module in de webschool van Stichting Permacultuur Onderwijs, maar we ontmoeten elkaar ook in levenden lijve in een mooie locatie. Vijf lesdagen gaan we samen aan de slag met theorie en praktijk, en later in het jaar is er nog een terugkomdag. Zo leer je extra veel van de docenten en van elkaar.

Komende lente vindt deze weer plaats. De eerste lesdag is nu zaterdag 11 maart, waarbij sommige cursisten ook de webschool doen en andere vooralsnog de zesdaagse Vogelvlucht~cursus. De leslocatie is in Utrecht, met excursies. Nog enkele plaatsen beschikbaar, dus zegt het voort! Delen is lief, waarde mensbeestjes.

Meer informatie (structuur, voorlopig lesrooster enz.) vind je op PermacultuurOnderwijs.nl/Cursussen

Marankes blog

Maranke Spoor is docent permacultuur, tegenwoordig ook in de interactieve permacultuur webschool van Stichting Permacultuur Onderwijs. Maranke begon al op jonge leeftijd als tuinier. Op elke plek waar ze woonde zorgde ze al snel voor een eetbare siertuin: op balkon en dakterras, in schooltuin en moestuin. Maranke is opgeleid als jurist, een beroep dat ze o.a. in de vorm van docent recht tot 2010 uitoefende, is initiator van www.weggeefwinkels.nl en sinds 2010 docent permacultuur. In die hoedanigheid verzorgde ze reeds vele opleidingen op het gebied van permacultuur/voedselbossen. Verder is ze sinds 2013 voorzitter van Stichting Permacultuur Onderwijs, vertaalde en bewerkte ze samen met haar collega Lucas Brouns Engelstalige permacultuur literatuur (Herstellende Landbouw van Mark Shepard en Permacultuur in je moestuin van Christopher Shein) en is ze illustrator en auteur, van: ‘Permacultuur, Wat is dat!?’, een eboek dat in juni 2015 is verschenen.

De Heksendriedaagse-cursus ‘Samenvoorzienend voedsel verwerken’ is van start gegaan. Leuke mensen, zowel man- als vrouw-heksen, hebben al doende al veel geleerd! We zijn begonnen met het onderwerp fermenteren – een onderwerp dat nog terug zal komen.

Door middel van fermentatie zetten melkzuurbacteriën suikers uit groenten en fruit om en geven daar waardevolle enzymen, B-vitamines, en oké soms een klein beetje alcohol, voor terug.

Micro-ecologie dus. En een conserveringstechniek waarmee je de voedingswaarde van je eten verhoogt!

Ook kwamen er al andere technieken ter sprake. De volgende keer gaan we o.a. fruitleer maken, en gaan we nader in op het onderwerp drogen. Hoewel het accent bij deze verdiepingsdagen duidelijk op de praktijk ligt, zoeken we voortdurend naar een evenwicht tussen theorie en praktijk.

Zo was de lunch een integraal onderdeel van het geheel. We zijn ervoor op safari gegaan in Marankes huis. Zo konden we allerlei op diverse wijze zelf ingemaakt ingemaakt lekkers proeven.

Deze pilot zal zorgvuldig geëvalueerd worden, zodat we het voor de toekomst kunnen aanscherpen. We houden jullie op de hoogte van de voortgang en onze ervaringen. De volgende series Heksendriedaagse hebben inmiddels plaatsgevonden in maart en in april, en in de herfst van 2016 kun je meedoen op drie donderdagen in september, drie vrijdagen in oktober, of drie zaterdagen in november..

Meer blogs lezen en info over deze reeksen?

Klik hier voor meer informatie (op die pagina vind je ook andere blogberichten van Maranke over voedsel verwerken)

De fotos in deze blog zijn gemaakt door Chantal. Zij is bereikbaar via Chantal@PermacultuurOnderwijs.nl.

Marankes blog

Maranke Spoor is docent permacultuur, tegenwoordig ook in de interactieve permacultuur webschool van Stichting Permacultuur Onderwijs. Maranke begon al op jonge leeftijd als tuinier. Op elke plek waar ze woonde zorgde ze al snel voor een eetbare siertuin: op balkon en dakterras, in schooltuin en moestuin. Maranke is opgeleid als jurist, een beroep dat ze o.a. in de vorm van docent recht tot 2010 uitoefende, is initiator van www.weggeefwinkels.nl en sinds 2010 docent permacultuur. In die hoedanigheid verzorgde ze reeds vele opleidingen op het gebied van permacultuur/voedselbossen. Verder is ze sinds 2013 voorzitter van Stichting Permacultuur Onderwijs, vertaalde en bewerkte ze samen met haar collega Lucas Brouns Engelstalige permacultuur-literatuur (Herstellende Landbouw van Mark Shepard en Permacultuur in je moestuin van Christopher Shein) en is ze illustrator en auteur van: ‘Permacultuur, Wat is dat!?’, een eboek dat in juni 2015 is verschenen.

Het is nu eind januari, de periode waarin sommige mensen alweer beginnen met zaaien. Binnenshuis of in de kas, inderdaad.

Jaren geleden was ik vastbesloten mijn tomaten (ja die kun je al vroeg zaaien) met wat extra aandacht extra kansen te geven. En omdat we in onze achtertuin de tomaten toch al in potten kweken, kon ik ze makkelijk onder de dakgoot zetten om ze te beschermen tegen opspattend water. Dit scheelde een hoop: er was veel oogst en de planten werden minder vaak ziek.

Ook knipte ik op een gegeven moment kartonnen kraagjes voor om de jonge plantjes heen. Het zijn toch maar een stuk of zes potten, dus kon dat er ook nog wel bij. Ik deed dit met het idee om Phytophthora infestans tegen te gaan. Wat heb je immers aan bruine verwelkte tomatenplanten… Ik zet ze onder de dakgoot, want water dat opspat vanaf de bodem is vaak een oorzaak van genoemde infectie. Je ziet tegenwoordig zelfs wel eens speciale parapluutjes om tomaten te beschermen tegen opspattend water.

Maar hoewel het onder de dakgoot plaatsen van de tomaten vele jaren een zeer gunstig effect had op de planten, hadden de kartonnen ringen volkomen onverwacht een heel ander effect!!

Want wat gebeurde er: waar ik eerder altijd zeer ruim zaaide omdat er altijd wel weer een flink deel van de tomaten werden opgevroten door slakken, haalden ze het nu bijna allemaal! Niet dat er geen slakken meer waren, maar de slakken begonnen rustig te vreten aan het karton… Daar waren ze wel even zoet mee tot wij ze zagen, en/of tot de zaailingen zo groot waren dat ze allang geen een-haps/nachts-maaltijd voor een slak meer waren.

Dus daar waar ik in grotere tuinen doorgaans juist voorzichtig ben met het gebruik van karton bij eenjarige teelten, juist vanwege de slakkenvraat aan de gewassen (zie ook mijn eerdere blogpost ‘Sheetmulchen met een zachte g’), werkte dit op de veel kleinere schaal van de teelt in potten, in onze ‘zone 1’ (vlak bij de keukendeur) juist preventief! Dit is dankzij de zonering een plek waar er het meest intensief geobserveerd wordt; is er daar iets aan de hand, dan zien we het meteen. En kunnen we na observeren meteen reageren.

Nu in onze contreien “Hoe voorkom ik dat de slakken mijn zo gekoesterde gewassen opvreten?!” een van de grootste uitdagingen is, waren wij erg blij met deze observatie, en natuurlijk met het feit dat de slakken hun honger stilden door het karton op te vreten in plaats van onze tomatenzaailingen!

Reeks

Deze blog is de tweede in een reeks onder de noemer ‘Succesfactoren van permacultuurtuinen’. De vorige aflevering heet ‘Sheetmulchen met een zachte g‘.

Marankes blog

Maranke Spoor is docent permacultuur, tegenwoordig ook in de interactieve permacultuur webschool van Stichting Permacultuur Onderwijs. Maranke begon al op jonge leeftijd als tuinier. Op elke plek waar ze woonde zorgde ze al snel voor een eetbare siertuin: op balkon en dakterras, in schooltuin en moestuin. Maranke is opgeleid als jurist, een beroep dat ze o.a. in de vorm van docent recht tot 2010 uitoefende, is initiator van www.weggeefwinkels.nl en sinds 2010 docent permacultuur. In die hoedanigheid verzorgde ze reeds vele opleidingen op het gebied van permacultuur/voedselbossen. Verder is ze sinds 2013 voorzitter van Stichting Permacultuur Onderwijs, vertaalde en bewerkte ze samen met haar collega Lucas Brouns Engelstalige permacultuur literatuur (Herstellende Landbouw van Mark Shepard en Permacultuur in je moestuin van Christopher Shein) en is ze illustrator en auteur, van: ‘Permacultuur, Wat is dat!?’, een eboek dat in juni 2015 is verschenen.

Alleen een dief rent, kent u die uitdrukking? Ze is afkomstig van de Hunza, een bergvolk dat leeft waar Pakistan aan China grenst. Het volk staat erom bekend dat de mensen er erg oud worden, en dat doorgaans in goede gezondheid. Reden genoeg om een legendarisch volk te zijn.

Daarom wordt er veel gezocht naar het geheim van de Hunza. Wellicht wel meerdere geheimen…

Zo zou hun brood een van hun geheimen kunnen zijn. Ze maken een soort van gedroogd brood dat schier eindeloos houdbaar is, en naast met stenen gemalen granen, als belangrijk ingrediënt gedroogde abrikozen bevat. Dit helpt hen door de maanden van het jaar waarin er weinig te oogsten valt. Dit Hunza-brood doet me denken aan het granen-fruitleer zoals ik dat zelf maak…

Een online zoektocht naar dit brood levert veel resultaten op, waaronder vele vragen naar het recept van het brood. Het recept bestaat echter waarschijnlijk niet: het heeft er alle schijn van dat de Hunza er gewoon het beste van maken, ze wonen erg afgelegen in een zeer bergachtig gebied zonder supermarkten en dergelijke. Eten is er schaars, dus ze eten niet veel, en gedurende twee tot vier maanden van het jaar is het zo schaars dat ze grotendeels vasten. Gesteld wordt dat dit hen gezond helpt houden. En weet je waar me dit nu aan doet denken? Aan knotten! Ja, van bomen… Loofbomen om precies te zijn. Je weet wel, knotwilgen e.d… Knotwilgen worden veel ouder dan wilgen die niet geknot worden!

En wat treft nu, tijdens de feestdagen kwam mijn Pakistaanse zwager op bezoek (Usman), en hij is daar geweest! Op vakantie met wat vrienden en familie bezocht hij hun gebied, op zijn nieuwe gympen…. En nu vraag je je misschien af… Gympen? Waar gaat dit heen? Nu goed, wat volgt zou nog wel eens een groter geheim van de Hunza kunnen zijn dan hun brood…

Want wat gebeurde er: hij trekt een sprintje op zijn nieuwe gympen, maar algauw hoort hij achter zich het geluid van rennende voetstappen. In eerste instantie dacht hij dat het zijn vrienden waren, maar opeens hoort hij zijn vrienden van een afstandje roepen: “Usman! Stop!” Hij stopt, en ziet dat het enkele Hunza zijn die achter hem aan gerend zijn. De Hunza vragen: “Waarom ren je?!” Usman: “Omdat ik wil rennen.” Waarop de Hunza reageren met: “Alleen een dief rent…”

Nu wil ik niet zeggen dat het Hunza-brood of de rest van hun voeding, waaronder vette-rauwemelk- producten, niet belangrijk is, zeker niet! Maar als permaculturist blijft het logisch te kijken naar het geheel, ook het geheel van een levensstijl, en het heeft er alle schijn van dat de levensstijl van de Hunza een ‘slow life’-levensstijl is… Niet rennen, niet overeten, misschien wel niet doen wat je niet hoeft te doen… Tegelijkertijd zijn ze verre van lui en werken ze hard om te kunnen overleven, maar niet gehaast. De slow life-levensstijl is evenwichtig. Wat je wel en niet eet, en hoe dat voedsel geteeld en bewerkt is, maakt daarvan een belangrijk deel uit. Slow food.
Puur voedsel, samen geteeld & verwerkt, zonder fabrieken. Hiervan en van diverse andere culturen, waaronder uiteraard die in de eigen streek, kunnen we een hoop leren over het zelf verwerken van puur voedsel uit onze tuinen en winkels. In onze eigen keuken. Het zal je verrassen hoeveel hier kan.

Ook meer leren over samenvoorzienend voedsel verwerken?

Kom dan ook naar Marankes cursus ‘Samenvoorzienend voedsel verwerken‘, ook wel liefkozend ‘Heksendriedaagse’ voor hem & haar genoemd. We gaan samen fermenteren, drogen, wecken en dergelijke. Alle cursussen van Stichting Permacultuur Onderwijs zijn een mix van theorie en praktijk. Deze reeks van drie HuiskamerSessies vond driemaal plaats in voorjaar 2016, en driemaal in het najaar, zesmaal in het voorjaar van 2017 – houd onze Seizoenstips in de gaten of e-mail me even voor de herfst van 2017!

Marankes blog

Maranke Spoor is docent permacultuur, tegenwoordig ook in de interactieve permacultuur webschool van Stichting Permacultuur Onderwijs. Maranke begon al op jonge leeftijd als tuinier. Op elke plek waar ze woonde zorgde ze al snel voor een eetbare siertuin: op balkon en dakterras, in schooltuin en moestuin. Maranke is opgeleid als jurist, een beroep dat ze o.a. in de vorm van docent recht tot 2010 uitoefende, is initiator van www.weggeefwinkels.nl en sinds 2010 docent permacultuur. In die hoedanigheid verzorgde ze reeds vele opleidingen op het gebied van permacultuur/voedselbossen. Verder is ze sinds 2013 voorzitter van Stichting Permacultuur Onderwijs, vertaalde en bewerkte ze samen met haar collega Lucas Brouns Engelstalige permacultuur-literatuur (Herstellende Landbouw van Mark Shepard en Permacultuur in je moestuin van Christopher Shein) en is ze illustrator en auteur van ‘Permacultuur, Wat is dat!?’, een eboek dat in juni 2015 is verschenen.

2015 was voor ons een jaar vol verandering en zoeken naar nieuwe wegen en het blijven leven van onze idealen. In onze winterse Seizoenstips lees je een handjevol mijmeringen die me aan het begin van een nieuw jaar hoopvol en vrolijk stemmen.

Een prachtige zomer hadden we dit afgelopen jaar, en hoewel die vrij plotseling omsloeg in een nogal grauwe herfst zijn de herinneringen aan de zon fijn om te bewaren. Wat een bramen wat een bramen, waaronder de lekkerste braam die ik tot nog toe ooit proefde: die was zó precies rijp, tegen het randje van het fermenteren aan, en lekker opgewarmd door de invallende middagzon van augustus, dat ie zinderde van de bramensmaak.

Dit was op een van de plukplekken die we vaak bezoeken in het bramen- en vlierenseizoen. We lopen naar de ene plek, pakken de bus naar de tweede plek en lopen dan weer terug naar huis met de rugzak vol emmertjes en bakjes met oogst. Appels gaan op de fiets, in de fietstassen, en ook daarvan konden we veel rapen en plukken, net als stoofperen, in onze buurtboomgaarden, onze volkstuin en ons achtertuintje.

Momenteel, rond de jaarwisseling naar 2016, voelt het lente-achtig en de vogels kwetteren erop los. Het doet me denken aan de winter van 2011 op 2012, toen er in december op diverse plekken jonge eendjes werden gespot, en het in februari ineens twintig graden ging vriezen. Ook fruittelers hebben er dat jaar en het eropvolgende jaar flink schade van gehad. Verder was het afgelopen december een Natte Sint: we hebben hem zien uitglijden in een modderplas. Splut! Wat sneu… Niet Sinterklaas had daar moeten liggen, maar de lobbyisten van bedrijven die klimaatverandering stimuleren. Wat heb ik dit jaar gelachen, tranen met tuiten, om Russell Brands boek Revolutie, en het is een opluchting je niet schuldig te voelen als je een bedrijf helpt laten instorten en daarmee de planeet (inclusief de aandeelhouders van zulke bedrijven) een stukje behoedt. Russell Brand oreert creatief, als een mengeling van Wubbo Ockels, Reverend Billy, Margreet Dolman en Arie Boomsma, zeer welkome creativiteit. De boekentip van onze winterse Seizoenstips gaat dan ook over dat boek.

Een gelukkig begin van het nieuwe jaar!

Lucas Brouns en Maranke Spoor

Marankes blog

Maranke Spoor is docent permacultuur, tegenwoordig ook in de interactieve permacultuur webschool van Stichting Permacultuur Onderwijs. Maranke begon al op jonge leeftijd als tuinier. Op elke plek waar ze woonde zorgde ze al snel voor een eetbare siertuin: op balkon en dakterras, in schooltuin en moestuin. Maranke is opgeleid als jurist, een beroep dat ze o.a. in de vorm van docent recht tot 2010 uitoefende, is initiator van www.weggeefwinkels.nl en sinds 2010 docent permacultuur. In die hoedanigheid verzorgde ze reeds vele opleidingen op het gebied van permacultuur/voedselbossen. Verder is ze sinds 2013 voorzitter van Stichting Permacultuur Onderwijs, vertaalde en bewerkte ze samen met haar collega Lucas Brouns Engelstalige permacultuur-literatuur (Herstellende Landbouw van Mark Shepard en Permacultuur in je moestuin van Christopher Shein) en is ze illustrator en auteur van ‘Permacultuur, Wat is dat!?’, een eboek dat in juni 2015 is verschenen.

In dit artikel van onze Amerikaanse collega Heather Jo Flores (gastblog) lees je hoe gender, klasse en ons beeld van heldendom een rol spelen in het blijven voortbestaan van onrechtvaardigheid, juist ook in permacultuur-kringen. Tijd voor krachtige verhoudingen, vaarwel aan de drakendoders.

Door Heather Jo Flores, zoals gepubliceerd in nummer 98 van het Amerikaanse Permaculture Design Magazine; vertaald door Stichting Permacultuur Onderwijs, met toestemming van de auteur. www.PermacultureDesignMagazine.com ; Heather-Jo-Flores.blogspot.nl. Illustraties: Maranke Spoor

Vooraleerst: ik spreek puur voor mezelf. Want hoewel ik dit artikel grondig heb besproken met verscheidene collega’s en mentoren, mag ik er niet van uitgaan dat ik eenieders behoeftes en wensen ken. Met die kanttekening kan ik zeggen dat er in mijn ogen in permacultuur-kringen onrechtvaardige dingen gebeuren, en wel in het patroon dat grondbezitters en/of zelfbenoemde leiders zo handelen dat ze anderen pijn doen, beledigen en achterstellen. Zulk gedrag brengt de permacultuur-beweging in discrediet. We moeten ze oplossen, willen we ons doel bereiken om een echte, authentieke vorm van duurzaamheid binnen bereik te stellen.

De noemers ervan kennen we wel: racisme, seksisme, leeftijdsdiscriminatie, xenofobie, vrouwenhaat, angst, woede… Ieder van ons ervaart deze monsters toch nu en dan, en we zien hoe ze leiden tot oordelen en reacties van afkeer. Misschien is de bereidheid de rol van meerdere te spelen de oorzaak van het probleem? Eigendunk, oftewel vol zijn van de eigen goedheid, is zeker weten geen ethisch principe van permacultuur, en toch krijgen we zo snel onenigheid, dat we kibbelen over details en ellebogen om geld en status.

Ik begrijp dat als je deze zaken wilt onderzoeken en oplossen, je ze niet los van elkaar moet bekijken, omdat onrechtvaardigheid vaak op meerdere vlakken tegelijk speelt (wat bestudeerd wordt onder de noemer ‘intersectionaliteit’). Maar wat mij betreft is herkomst, oftewel klasse, het kernprobeem dat voor verdeling zorgt in de permacultuur-gemeenschap. De ongelijke verdeling van welvaart en kansen wordt vaak gekoppeld aan de andere -ismen, maar ze behoort volgens mij tot de kern van de lelijke (lelijk ontworpen) dynamiek in onze gemeenschap. Niet dat racisme, sexisme, leeftijdsdiscriminatie en andere -ismen niet voor problemen zorgen, maar eigendom van en zeggenschap over geld en vastgoed maken dat mensen hun overige privileges überhaupt kunnen misbruiken.

Mijn leven tot dusverre is getekend door diepe armoede, opzij gezet worden, en knokken. Als kind leefde ik samen met mijn zus en onze alleenstaande moeder. Mijn moeder is etnisch Cree indiaan en Frans. Ze was als kind vaak geslagen en kreeg mij toen ze negentien was. Ze werkte op allerlei plekken, voor het minimumloon, altijd meer dan fulltime. We hadden nooit genoeg geld voor de huur. Zodoende bracht ik een groot deel van mijn jeugd door in een camper, zogezegd dakloos, of ik werd ergens bij familie gedropt voor een paar maanden, om mijn moeder wat adem te geven. Mijn vader, elektricien uit een arbeidersmilieu wiens ouders uit Mexico waren geëmigreerd voordat hij was geboren, kwam pas in beeld toen ik een puber was; maar hij kon niet echt helpen vanuit de waas van gewelddadigheid en alcoholisme die zijn leven indertijd domineerde. Op mijn vijftiende stapte ik uit het schoolsysteem, met negentien scholen en minstens dertig woonplaatsen achter de kiezen. Sindsdien heb ik er alleen voor gestaan, en ben ik over het algemeen zelfvoorzienend geweest – tenzij je mijn studieleningen meerekent, want die ben ik aangegaan om later te kunnen studeren, hetgeen niet kon zonder studielening. Dat was mijn ‘keuze’ en ik heb er geen spijt van, maar het is een last waaronder ik zwaar gebukt ga.

Opgegroeid met zo’n ongebruikelijke combinatie van hulpbronnen heb ik toch geleerd bijzonder vindingrijk te zijn – en dat is juist wat me tot zo’n goede ontwerper, docent en sociaal werker maakt. Niet dat ik hier even wil opscheppen over mezelf; ik geef alleen mijn persoonlijke oeuvre als voorbeeld van hoe succesvol iemand kan zijn ondanks een achtergestelde uitgangspositie. Wat had ik niet kunnen doen als ik op jongere leeftijd geschikte kansen had gehad! En wat zou ik nú kunnen doen als ik een stukje land ter beschikking had in plaats van een studieschuld van tachtigduizend…

Door al die jaren heen waarin ik Food Not Lawns opzette, het gelijknamige boek maakte, zaden opkweekte en verder deelde, rondreisde terwijl ik plantensoorten en verhalen verzamelde, heb ik de hele boel zelf gefinancierd met de gekste shit aan baantjes. Noem maar op: schoonmaken, sieraden verkopen, prostitutie, en uiteraard wietplanten toppen en zelf wiet verbouwen. Jij vindt er wellicht het jouwe van, oordeel over me als je dat niet laten kunt; ik deed het om te kunnen overleven. Waarom ik niet mijn zaadjes, oogst en talenten in de markt heb gezet, om op die manier in mijn levensbehoeftes te voorzien? Nou, daar kon ik niet van leven, omdat ik júist in permacultuur-kringen keer op keer conflicten moest uitvechten met de zojuist opgesomde monsters. Mensen in bevoorrechte posities hebben me laten vallen, zijn vergeten me te betalen, hebben plagiaat gepleegd op mijn werk en hebben mijn naam gebruikt om een cursus te verkopen zonder dat ze mij dat ooit gevraagd hebben / inhuurden als docent. RealFarmacy met zijn flikflooi-Facebookpagina ‘Grow Food, Not Lawns’ heeft zelfs geprobeerd mijn handelsmerk Food Not Lawns te stelen, waarmee ik dat voor altijd kwijt zou zijn geweest als ik vorige vorige winter niet net een paar duizend dollar had verdiend met wietplanten toppen in Californië, zodat ik een advocaat kon inschakelen.

Ik vertel dit allemaal niet om medelijden te vragen, maar om duidelijk te maken dat niet iedere mens toegang heeft tot de baantjes, scholen, families, landgoederen en respect die voor velen van jullie in het leven een gegeven zijn. Medelijden en een rotgevoel, daar hebben we niks aan, maar we moeten er wel iets aan veranderen.

Ik ben er vast van overtuigd dat de meesten van ons als ze ‘s ochtends opstaan, van zins zijn om als goede mensen goed werk te doen voor de wereld, van welke etniciteit, herkomst (klasse), gender en leeftijd ze ook zijn en wat ze ook voor ontbijt nemen. Waar ik lelijk, onenigheid creërend gedrag waarneem (zoals de ander onderbreken, overschaduwen, lasteren, geringschatten, plagiariseren, ontwijken, op een ander neerkijken, iemand gebruiken, de huur verhogen en jezelf als Keizer, als Baron of als Weldoenerige Heerser beschouwen) gaat dat vaak samen deze redenatie: ‘wat ons te doen staat’ is belangrijker dan wat andere mensen vinden van de wijze waarop we te werk gaan.

“Ik heb geen tijd voor kritische opmerkingen. Planeet Aarde is op sterven na dood, dus ik ga weer aan het werk”, schreef eens een permacultuur-docent die ook bekendstaat als een bijzonder ruw iemand. Wat ik daarop zeg? ‘Wat ons te doen staat’ is precies waar ik het hier over heb. Planeet Aarde is op zich niet aan het doodgaan. Zeker is ‘Zorgen voor Aarde’ belangrijk, en zeker sterven er veel soorten uit, maar als we ‘Zorgen voor de mens’ en ‘Eerlijk delen’ niet gaan fiksen, dan klimt de mens vlot naar de top van de bedreigde diersoortenlijst. Misschien is het voor deze planeet wel goed als wij uitsterven, en misschien ook niet. Ik hou het erop dat de mensheid het kan redden, hoe tijdelijk het ook lijkt als je uitzoemt naar het geheel.

Dekoloniseren & soevereiniteit

Onlangs wees een bevriende collega me erop dat “dekolonisatie geen metafoor is”. Dat verbaasde me oprecht ondanks mijn vele jaren ervaring in dit vakgebied. Ik googlede erop en vond een aantal sterke, provocerende artikelen, die verwezen naar een essay uit 2012, door Eve Tuck en K. Wayne Yang. Daarin noemen ze elke mens die land bezit en niet tot de inheemse bevolking behoort, een ‘settler’ (oftewel een kolonist). Volgens die definitie is zowat elke landeigenaar in de permacultuurgemeenschap een settler/kolonist. Tuck en Yang zien het gemak waarmee het begrip dekolonisatie wordt gebruikt en in betekenis verlegd, als gewoon een nieuwe vorm van koloniale toe-eigening.

Ik heb al aardig wat gediscussieerd over dekoloniseren in de zin van het teruggeven van land aan inheemse bevolkingsgroepen. Van mijn moeders kant ben ik een Cree indiaan, van mijn vaders kant een Chihuahua. Dus als ik iemand tegenkom met geld, land/een bevoorrechte positie die iets lijkt te willen ‘doen voor’ achtergestelde mensen, dan kom ik daar wel mee op de proppen. Meestal gaat het gesprek dan zo:

Kolonist/grondbezitter: “Wat kan ik doen om de armen te helpen?” Ik: “Schenk me een stuk land, en dan maak ik er een reservaat van met zaden van plantensoorten, een voedselbos, een permacultuur-paradijs waarvan de mensen hier generaties-lang voedsel en andere vruchten zullen plukken.” Kolonist/grondbezitter: “Dat gaat niet gebeuren.” Ik: “Ok…”

Het lijkt er helaas niet op dat mensen die land bezitten binnen afzienbare tijd hun aktes gaan overdragen aan soevereine volkeren. Ik denk soms zelfs dat het pas zin heeft de discussie over gelijkheid aan te gaan zodra mensen bereid zijn méér te doen dan er puur over te práten. De enige weg waarlangs de weegschaal weer in balans kan komen, is door welvaart werkelijk, materieel te herverdelen. Fair shares ethiek iemand?

Dekoloniseren gaat ook over soevereiniteit. Bevoorrechte mensen hebben meer invloed op hun eigen levens. Daarmee hebben ze een grotere kans dat ze bewerkstelligen wat ze als hun ware doel zien. Zonder de (tijdrovende) lasten om van dag tot dag je kostje bij elkaar te scharrelen. Soevereiniteit houdt in dat je vrij bent om je dromen na te jagen, om het pad te volgen dat je verkiest, om je waarheden te verkondigen zonder dat je hoeft te vrezen dat je in armoede vervalt of dat je zal worden aangeklaagd. Zich een slaaf te voelen wens je niemand toe. Toch is het vrij gebruikelijk dat grondbezitters in permacultuur-kringen hun huurders, stagiairs en vrijwilligers behandelen als horigen, wat zoals ik al zei wordt vergoeilijkt met de redenatie dat er ‘ons iets te doen staat’ voor een betere wereld.

Over soevereiniteit heb ik eerder geschreven in mijn essay ‘The heroine’s journey: toward a feminist storycraft’ (Reis van een heldin: Naar een feministische vertelwijze). Ik opperde hierin dat de heroïsche reis van een vrouwelijke persoon misschien niet zozeer draait om het doden van de draak uit de sprookjes, maar meer om dat beest te begrijpen, te bevrienden en ermee samen te leven. Een mooie metafoor voor wat wij, als permacultuur-gemeenschap, proberen voor elkaar te krijgen: we willen leren van de natuur, ons eraan aanpassen, ermee samenwerken, en haar niet manipuleren en misbruiken. Alleen moeten we die idealen volgens mij nog leren toepassen op onze verhouding tot andere mensen.

Is dat sprookjesachtige gevoel dat je de Held moet zijn soms de drijfveer van ellebogende, patriarchale gedragsvormen? Ik zie twee patronen: jezelf beschouwen als superieur wat betreft kennis of vaardigheid, en een gebrek aan het onmisbare vertrouwen waarmee je echte verhoudingen kunt aangaan. Ik weet het: iemand die genoeg te makken heeft, kan de clown uithangen en er nog mee wegkomen ook, dus kan die als Held een project binnen denderen (“Zonder mijn alomvattende wijsheid lukt het jullie nooit!”) om vervolgens de mensen die eigenlijk het meeste werk doen te beledigen of van elkaar te vervreemden. Een Held kunnen we missen als kiespijn. Er is juist behoefte aan kleine maar fijne stapjes die voortborduren op krachtige en gezonde verhoudingen.

Dat zal ik uitleggen.

Vriendschappen

Vriendshappen zijn de bouwstenen van een gemeenschap. Kijk maar: wat betekent het om echt bevriend te zijn met iemand anders? Een vriendschap vereist rechtvaardigheid, gelijkheid, geweldloosheid, respect en contact. Als vriend ben je loyaal en oprecht. En je moet kwetsbaar zijn, meeleven, geduld uitoefenen en, misschien wel het belangrijkst, er je best voor doen. In een vriendschap wordt er van je gevraagd dat je van je pad afwijkt om iemand op te zoeken, te helpen, iemands werkzaamheden en gevoelens te steunen. Een echte vriend biedt jou ook al die dingen, en nog van alles erbij.

Klinkt dat niet als wat we graag zouden zien gebeuren in onze bredere permacultuur-kringen? Kan dat? Dat we patronen van ellebogen en achterstelling veranderen door oprechte, levenslange vriendschappen te sluiten? Hieronder vind je een lijstje met concrete dingen die je kunt doen om ware vriendschappen en bondgenootschappen te cultiveren. Zulke lijstjes zijn altijd link, want hiermee wordt van de bevoorrechte lezer een altruïstische buiging verwacht, met empathie en alles. Inderdaad verzoek ik je om de privileges die je voordeel lijken te brengen, te laten varen, en een deel van je macht en positie los te laten, opdat we de maatschappij rechtvaardiger kunnen maken voor alle anderen. Wellicht voel je je door deze blog al getriggered, gefrustreerd, in het nauw gedrongen… Dus wat betekent het voor jou? Kun je je leven openstellen voor de mogelijkheid dat jouw keuzes niet alleen jouzelf voordeel zullen bieden, maar ook de maatschappij? Langs wegen die je nooit zult bewandelen als je veranderingen mijdt en je voorrechten blijft hamsteren?

Ik weet het, een verreikend verzoek, en toch hoop ik dat je de uitdaging aangaat. Als je je vrienden in gedachten neemt, degenen die je vandaag de dag koestert, zou je dan niet ongeveer álles voor ze over hebben? Stel je voor hoeveel nieuwe verbanden je kunt aangaan, in het echt, als je een stapje doet in die richting.

Wat jij kunt doen!

Ontmoet. Nodig mensen die minder bevoorrecht zijn dan jij uit op jou feestjes en bezoek die van hen. Dans met ons, leef met ons, en gaat met ons uit. Ga kort gezegd met ons om zoals je met je vrienden omgaat.

Luister. Stop met praten. Ga niet in discussie. Luister gewoon. Als iemand iets tegen je zegt dat je triggert, ervaar dat dan, en blijf gewoon luisteren. Soms hebben vrienden het nodig om even te razen en hun hart te luchten. Jouw beurt komt wel.

Waardeer. Waardeer en gebruik creatieve input. Hoe ik de wereld ervaar kan sterk verschillen van jouw ervaringen, en deze verschillende perspectieven kunnen een krachtige toevoeging aan jouw project zijn.

Steun. Bied hulp aan op het gebied van voedsel, vervoer, huisvesting, kinderopvang en logistieke zaken. Kom niet binnenwalsen en de Leider uithangen, terwijl alle anderen het handjeswerk doen. En help niet omdat je iets te bewijzen hebt, maar omdat het is wat vrienden voor elkaar doen.

Maak tijd. Maak tijd voor gesprekken over moeilijke onderwerpen. Doe niet alsof ze onbelangrijk zijn, enkel omdat ze voor jou niet zo zichtbaar zijn. Doe iets met kritiek anders dan je te verdedigen. Zorg ervoor dat deze gesprekken in een veilige, heilige sfeer plaatsvinden, zodat je samen kunt leren over het creëren van werkelijke vrede in de wereld.

Wees betrouwbaar. Kom opdagen als je zegt dat je zult komen. Probeer mensen niet onderuit te halen met woorden, ze weg te concurreren met goedkope tarieven, of contractuele afspraken te ontduiken. Beloof niets wat je niet nakomt. Wees echt.

Studeer. Doe aan zelfstudie over ras, klasse, gender, en intersectionaliteit (de complexiteit van diversiteit), in plaats van te verwachten dat anderen het jou leren. Lees boeken, zoek op internet, ga naar workshops. Blijf leren als je goed op dreef bent. Beslis niet dat je nu een authoriteit bent op het gebied van bevoorrechten, achtergestelden en onderdrukking, enkel omdat je er nu wat over gelezen hebt.

Blijf ook leerling. Volg cursussen en workshops die worden gegeven door mensen buiten je eigen klasse. Studeer zoveel als je lesgeeft. Je denkt dat jij al weet wat permacultuur is? Volg mijn cursus, en ik garandeer je dat je dingen zult leren waar je nog nooit aan gedacht had.

Geef erkenning. Ere wie ere toekomt. Dit grijpt terug op het deel over het waarderen van creatieve input. Het is niet genoeg om iemands ideeën enkel te waarderen. Je dient ze ook te eren. Altijd. Dit kost tijd en aandacht. Dank je wel.

Promoot. Schrijf over het werk van anderen en promoot het. Scroll door je Facebook-feed en kijk in je boekenkast. Hoeveel van de links die je gedeeld hebt en boeken die je hebt gelezen, zijn gemaakt door vrouwen, kleurlingen, queers of armen? Realiseer je dat, tenzij je erg je best doet om zulk werk te vinden en promoten, het misschien niet voorbijkomt in jouw feed. Vind het, en deel.

Stel mensen aan. Stel vrouwen, kleurlingen etc. aan om met je te werken. Bied zinvol werk voor een salaris vergelijkbaar met dat van jou. Als je van de ene docent niet zoveel gehoord hebt als van een andere, vraag je dan af waarom dat is. Zou het te maken kunnen hebben met bevoorrechtheid? Ga er niet van uit dat een beroemdere docent een betere docent is. Vaak is het juist andersom. En herinner je vervolgens om ze te eren voor het werk waarvoor je ze aangesteld hebt.

Netwerk. Gebruik jouw connecties om mogelijkheden voor anderen te scheppen. Je doet dit waarschijnlijk al voor je vrienden en collega’s. Graaf in je geheugen naar connecties die je hebt helpen ontstaan, en vraag je af of je netwerk een goede balans bevat van mensen van verschillende etniciteit, genders en klasses. Pas je ratio hieraan aan.

Organiseer. Organiseer evenementen die mogelijkheden voor anderen scheppen. Deze taak komt te vaak neer op de schouders van de vrouwen in een gemeenschap. Ik hebt het een miljoen keer gezien: de vrouwen organiseren en promoten voor een workshop en regelen een ruimte, en dan komt er een man lesgeven, oreren en die laat een zooitje achter. Draai het om!

Doneer. Dekoloniseer. Geef geld en vastgoed aan mensen die niet begonnen met de hulpbronnen waarmee jij van start ging. Ik weet dat je hard gewerkt hebt om te komen waar je nu bent. Maar realiseer je dat iemand anders waarschijnlijk nóg harder gewerkt heeft en daarvoor minder beloond is. Enkel vanwege de omstandigheden waarin ze geboren zijn. Dus geef wat geld weg. Geef wat land weg. Doe het gewoon. Geef een auto weg, een trekker, wat gereedschap en wat zaden. Maar doe het wederom niet omdat je je schuldig voelt of een held wilt zijn. Doe het omdat je weet dat het delen van hulpbronnen daadwerkelijk en effectief bijdraagt aan het opbouwen van een duurzame gemeenschap.

Vertrouw. Dit is de belangrijkste bouwsteen van elke vriendschap, relatie of gemeenschap. Vertrouw elkaar. Vertrouw jezelf. Schiet niet in de verdediging. Als je de neiging hebt om in de verdediging te schieten, ga dan wandelen, schrijf een gedicht of ga een paar minuten tegen een boom schreeuwen.

Kom dan terug en probeer het nog eens. Herinner je de permacultuur-principes: Reageer op feedback. De grenzen van de mogelijkheden zijn de grenzen van je eigen creativiteit; Het probleem is de oplossing; Fouten zijn leermomenten. Gebruik ethiek en principes nooit als excuus om moeilijke gesprekken uit de weg te gaan. Gebruik ze als kompas.

Veel succes gewenst! Jouw feedback is welkom en ik kijk uit naar de gesprekken die voortkomen uit dit artikel, en andere artikelen over deze cruciale kwestie.

Marankes blog

Maranke Spoor is docent permacultuur, tegenwoordig ook in de interactieve permacultuur webschool van Stichting Permacultuur Onderwijs. Maranke begon al op jonge leeftijd als tuinier. Op elke plek waar ze woonde zorgde ze al snel voor een eetbare siertuin: op balkon en dakterras, in schooltuin en moestuin. Maranke is opgeleid als jurist, een beroep dat ze o.a. in de vorm van docent recht tot 2010 uitoefende, is initiator van www.weggeefwinkels.nl en sinds 2010 docent permacultuur. In die hoedanigheid verzorgde ze reeds vele opleidingen op het gebied van permacultuur/voedselbossen. Verder is ze sinds 2013 voorzitter van Stichting Permacultuur Onderwijs, vertaalde en bewerkte ze samen met haar collega Lucas Brouns Engelstalige permacultuur-literatuur (Herstellende Landbouw van Mark Shepard en Permacultuur in je moestuin van Christopher Shein) en is ze illustrator en auteur van ‘Permacultuur, Wat is dat!?’, een eboek dat in juni 2015 is verschenen.

De aflevering die je zojuist hebt gelezen is een vertaling van een artikel (gastblog) van Heather Jo Flores, zoals gepubliceerd in nummer 98 van het Amerikaanse Permaculture Design Magazine; vertaald door Stichting Permacultuur Onderwijs, met toestemming van de auteur. www.PermacultureDesignMagazine.com ; http://Heather-Jo-Flores.blogspot.nl/2015/11/decolonizing-permaculture-bridging-gap.html. Illustraties: Maranke Spoor

Over de auteur

Heather Jo Flores is activist, auteur, docent en interdisciplair artiest, met als aandachtsveld de interactie tussen de fysieke wereld en creativiteit. Ze schreef het boek Food not lawns: How to turn your yard into a garden and your neighborhood into a community (Chelsea Green, 2006). En ze was in 1999 mede-oprichter van de oorspronkelijke Food Not Lawns-groep in Eugene (Oregon). Ze heeft opleidingen op bachelor-niveau afgerond in permacultuur-onderwijs en in Interdisciplinaire Kunst. Afgelopen zomer ondernam ze de ‘Edible Nations toernee’ door het noorden van de VS, en die gaat deze winter door, met een verkenning van wereldwijde permacultuur-projecten die zich richten op avocado. Je ziet Heather Jo Flores op www.HeatherJoFlores.com en www.FoodNotLawns.com.