Ik weet nog dat ik eens voor iemand een biefstuk had klaargemaakt en dat onze vorken krombogen. Dit kwam door mijn manier van braden, en ook door de wat stuggere, rijkere vorm van het vlees. In deze gastblog is de ‘ik’ Lucas (Oefenboerderij), en ik schrijf over goede vetten en bereidingswijzen.
Sinds ik een jaar of zeven geleden vlees ben gaan eten leer ik een boel. Bijvoorbeeld over vis, dat de prijzen kunnen verschillen tussen schol, tongschar, scharretjes … Hoe je een biefstuk klaarmaakt, en dat er in verschillende streken van de wereld diverse voorkeuren zijn. Zo is biefstuk in Noord-Amerika meer ‘doorregen’ en in Nederland magerder.
Omdat ik eigenlijk bijna niet anders eet dan dieren die redelijk natuurlijk hebben geleefd betekent dat ook dat het vlees soms wat minder mals is dan ‘gewoonlijk’.
Tegenwoordig maak ik vooral bouillon van soepbotten (of soepkip). Je neemt de eiwitten uit roodvlees beter op als je ook andere delen van een dier eet. En als ik roodvlees eet, kies ik vaak suddervlees. Het lukte me in het begin nog niet om dat mals klaar te maken, maar nu wel. Met genoeg roomboter (of reuzel), en een beetje bouillon. En vaak genoeg omscheppen, of omkeren, de jus eroverheen scheppen, zodat het niet uitdroogt.
Bouillon maak ik af en toe als er genoeg botjes zijn opgespaard uit de vriezer, of als er soepbotten zijn besteld, een soepkip gekocht. Kippenvoet gaat er ook bij (die heb ik eens diepgevroren besteld uit Veenendaal waar ik biologische ‘kippenloopvoeten’ kon krijgen). Je zet de soepkip (of runderbotten enz.) koud op. Een scheutje azijn helpt om weer andere mineralen eruit te trekken. De fond (dikke bouillon) gaat deels in weckpotten en een beetje wordt ingevroren in de vorm van ijsklontjes. Zulke ijsklontjes kun je makkelijk gebruiken als je een kopje soep wil maken, of bij suddervlees bij de jus te doen zodat het niet droogbraadt.
Bouillonblokjes gebruik ik niet meer, omdat er gistextract in zit. Dit is een fabrieksmatig product dat iets nabootst wat mensen zoeken in eten. Maar je hebt meer kans dat iets gezond voor je is als het, zoals Michael Pollan zo mooi heeft gesteld, door je overgrootouders als eten zou worden herkend. Gistextract wordt ontraden in het boek Nourishing traditions van de Weston A. Price Foundation. Op de website van die stichting vind je allerlei boekbesprekingen, en als je je inschrijft voor een nieuwsbrief krijg je een bondige reeks van zes of zeven mailtjes.
Pas zag ik via de Twitter-account van @DefendingBeef een bericht over een aflevering van Southpark waarin de zogenaamde voedselpiramide wordt omgedraaid. Vet kwamtoen ineens als basis en granen als toetje . Het kan dat je op de Southpark-website even moet herladen om de aflevering (‘Gluten free Ebola’) of het fragment ‘Flip the food pyramid’ te bekijken.
Niet dat vlees eten een grapje is, maar het voelt wel fijn om verantwoording te nemen voor de hele cyclus, en om te eten wat bij me past.
Blog
Hier eindigt de gastblog van mijn collega Lucas Brouns (Oefenboerderij.nl). Vele vriendelijke groene groeten, Maranke Spoor.
Styn maakte dit filmpje met daarin een beknopte samenvatting van een lezing van Maranke. Hij is hiervoor op bezoek geweest in het transitieinitiatief De War in Amersfoort, een ontdekking op zich.
Styn Swinkels, een permacultuurontwerper, is iemand die net als Stichting Permacultuur Onderwijs de nodige aandacht besteed aan de promotie van Permacultuur in zijn algemeenheid. Hij gaat hierbij grondig te werk. Meer hierover kun je lezen op zijn webzijde www.permades.nl, vergeet vooral de categorie humor & satire niet te bekijken.
Een duurzame wereld wordt gekenmerkt door diversiteit, als diversiteit in de breedste zin van het woord gevierd wordt. Zoals het permacultuur-ontwerpprincipe zo mooi zegt: Cultiveer diversiteit. Dan onstaan dingen als de plastic soep en klimaatverandering niet meer!
In plaats daarvan kan een opbouwende/regeneratieve cultuur ontstaan, oftewel een permanente cultuur. Eentje die kan blijven bestaan, en de wereld beter achterlaat dan die is aangetroffen.
Klimaatverandering en andere effecten zijn slechts een gevolg van het vergeten van het belang van diversiteit, ze zijn niet het probleem zelf.
Wat we nodig hebben is een compleet andere manier van denken (paradigmashift) van kijken naar het geheel zodat een regeneratieve cultuur kan ontstaan. Een positieve voetafdruk achterlaten, geen door allerlei ‘milieumaatregelen’ verminderd-negatieve… Of om in cradle-to-cradle-termen te spreken: “Being less bad is no good”. Een blik op het geheel kan je laten zien waarom minder slecht zijn niet goed is, sterker nog: proberen een beetje minder te slecht zijn kan nadeliger zijn voor diversiteit/duurzaamheid dan blijven doen wat we doen.
Door te blijven doen wat we doen (zie bijv. David Holmgrens essay ‘Crash on demand’, bron, reacties) stort de boel (de ecosystemen waarvan we een onderdeel zijn) vlotter in dan als we door middel van ‘milieumaatregelen’ een beetje beknibbelen op onze voetafdruk, de sloop vertragen, maar het tij niet keren. Want dat beknibbelen en vertragen kan een veel grondiger gesloopt systeem opleveren, dat veel moeilijker terug kan veren.
Daarom is de vegetarische slager ook zo gevaarlijk. Die biedt een sterk bewerkt (gefrabriekt) product aan dat weliswaar lekker kan zijn maar dat bepaald niet gezond is voor mensen die het eten en eveneens schadelijk is voor de ecosystemen waarin de soja en dergelijke worden geteeld. Voor mensen is soja in ongefermenteerde vorm slecht te verteren: belastend. En wat erger is, dat de soja een akkerbouw-product is, afkomstig dus uit eenjarige monocultures. Je weet wel, een groot stuk land waar alle biodiversiteit voortdurend met inzet van veel fossiele brandstoffen van af geveegd wordt, om er maar één gewas op te kweken, soja bijvoorbeeld. Minder erg dan vlees uit de industriële veeteelt (bio-industrie) wordt er dan gezegd… Tja, dan kan zo zijn (of lijken) want tja het verbruikt minder water en sojaveevoer want we eten het direct zelf in plaats van het te voeren aan andere organismen (koeien) die van nature óók geen bergen soja eten…
Punt is echter dat beide niets met duurzaamheid te maken hebben. Iets is duurzaam (volhoudbaar) als het meer energie oplevert dan het kost…
Dan kan het blijven bestaan, een ecosysteem (herstellende landbouw bijvoorbeeld) doet dat…. Dan kan sprake zijn van een permanente cultuur.
Er is echter geen cijferkennis nodig om in te zien dat zowel het ‘bio-industrievlees’ als het ‘akkerbouw-nepvlees’ in zijn algemeenheid niet kunnen blijven bestaan… Er gaat hoe dan ook heel veel meer in dan er uitkomt, terwijl diversiteit gedecimeerd wordt.
Dit wordt met een mooi nieuw woord ook wel ecocide genoemd.
Het verschil tussen ‘gangbaar’ en bio -akkerbouw is hiermee een mooi voorbeeld van een kleine aanpassing, sturend op een verminderd-negatieve voetafdruk in plaats van een omslag naar een positieve. Zoals herstellende landbouw (agro-ecologie, permacultuur) doet. Ecosystemen worden opgebouwd in plaats van verwijderd, voedsel groeit er op in ecosystemen, de mens en de rest van de natuur worden hiermee gevoed. Tegelijkertijd worden de grote uitdagingen van deze tijd (die vooral te maken hebben met de manier waarop we aan ons voedsel komen) voorzien van een oplossingsrichting. Een omslag naar een positieve voetafdruk wordt mogelijk.
Illustratie: De grote uitdagingen van deze tijd hebben vooral te maken met de manier waarop mensen aan hun voedsel komen. In deze illustratie zie je de uitdagingen van deze tijd. Bron illustratie: http://www.stockholmresilience.org/research/planetary-boundaries.html (geplaatst onder voorwaarden zoals genoemd op vermelde bron)
In een permanente cultuur waarin diversiteit gevierd wordt… Doen we die dingen die zorgen voor de uitdagingen van deze tijd, zoals Biodiversiteitsverlies en klimaatverandering, niet meer. We zien weer in dat we ecosystemen zijn die onderdeel zijn van andere ecosystemen… We overzien het geheel en realiseren ons dat Aarde een levend wezen is dat een diversiteit aan levensvormen herbergt, waarvan we de complexiteit lang niet kunnen overzien terwijl we er tegelijkertijd wel het belang van inzien.
We realiseren ons dat er binnen soorten ook diversiteit bestaat… Dat grove indelingen als man/vrouw, homo/hetero, een veel te sterke vereenvouding van de werkelijkheid zijn, en dat het ene aspect van biodiversiteit, genderdiversiteit bijvoorbeeld, niet meer of minder van belang is dan andere aspecten, neurodiversiteit bijvoorbeeld. Dat alle indelingen (wat neurodiversiteit betreft kan je bijvoorbeeld denken aan autisme, zwakbegaafd, hoogbegaafd…) altijd een te sterke vereenvoudiging zijn om de werkelijk recht te doen, maar dat ze tegelijkertijd nodig zijn om er vat op te krijgen, en er allemaal mogen zijn! Ook het bestaan van plantenfamilies bijvoorbeeld is zowel arbitrair als handig… Er zijn er duizenden en duizenden, en een indeling in groepen met gemeenschappelijke kenmerken is voor velen van ons dan een manier om het leren kennen, reëler te maken.
En soms kan het blijken dat een concept de werkelijkheid zodanig geweld aandoet dat je het afbreekt; zo hoopt een collega van me al een hele poos dat het schema van ‘hoger’ en ‘lager’ onderwijs wordt losgelaten, en gelukkig zie je om je heen ook pogingen daartoe. Het is anders, het voorziet in andere behoeften misschien, voorzover het dat doet, maar het is niet hoger of lager. Ook kunnen concepten ontstaan: sinds wanneer bestaat bijvoorbeeld het woord ‘kunstenaar’ als aparte categorie om een beroep aan te duiden?
In een permanente cultuur waarin diversiteit gevierd wordt… Oordelen we niet meer over oordelen: we realiseren dat oordelen (zoals alles) beperkingen hebben, maar dat ze tegelijkertijd nuttig en noodzakelijk zijn. We zijn ons hier terdege van bewust. Of om met een bekende filosoof te spreken: “Elk voordeel heeft zijn nadeel!”
We realiseren ons dus dat elk schema (hokjes, kaarten e.d….) een vereenvoudiging is, dat we die nodig hebben om grote hoeveelheden informatie te verwerken, en dat ze tegelijkertijd nooit de werkelijkheid zelf zijn. Die is tot aan oneindig complexer, en dat hoeft geen probleem te zijn, tenzij wellicht, je je daar niet van bewust bent.
Diversiteit, en respect daarvoor is waarschijnlijk veel belangrijker dan ik denk dat het is, want iedere keer weer loop ik er tegenaan en denk tjonge die les had je nu toch weleens geleerd?!! Een ezel is er niks bij…
Ook is er evenwicht. Natuurlijk evenwicht. Valse dichotomieën (schijntegenstellingen) die de (social) mediacrazy zo kenmerken, zijn naar de achtergrond verdwenen. Deze schijntegenstellingen worden door cultureel antropologen bestudeerd, en verwerkt in geschiedenisboeken en lesmateriaal als een enorme uitwas van dit tijdperk, zoiets als slavernij, kolonialisme of oorlog. Wellicht wordt dit tijdperk, het Antropoceen, waarin je geen aandacht kreeg als je geen rel begon via het oplaten van een dichotomie, in die toekomstige geschiedenisboeken wel ‘De grote oorlog tegen het leven’ genoemd.
De donkere tijd die vooraf ging aan de regeneratieve cultuur waarin er weer veel verbindingen onstaan tussen onderdelen van ecosystemen, mensen incluis, en de aanwezige enorme overvloed zo evenwichtig verdeeld wordt dat net als in de natuur concurentie minder van belang is dan samenwerking.
Deze blog is geschreven naar aanleiding van een vraag van de zeergewaardeerde mensen van Omslag, Werkplaats voor Duurzame Ontwikkeling. Ik heb linkjes geplaatst in het volgende bericht zodat je Omslag kan vinden als je ze nog niet kende.
Beste abonnee van ZOZ, Als alles goed is gegaan hebt u onlangs het november-decembernummer van ZOZ in de bus gekregen. Hier in de Omslag-werkplaats in Eindhoven zijn we meteen verder gegaan met de voorbereidingen van het volgende nummer, het eerste van 2018.De donkere dagen die er aan komen lenen zich goed voor diepgravende filosofische gesprekken. Daar zouden we in het volgende nummer van ZOZ graag bij aansluiten met antwoorden op de vraag:Hoe ziet een duurzame wereld er uit?Hebt u er een idee over? In de loop der eeuwen zijn er veel schrijvers geweest die een utopie hebben verzonnen. Dergelijke fantasieën over een ideale wereld werden zelden werkelijkheid, maar toch is het denken er over belangrijk. Een schrijver heeft eens gezegd: “Utopieën zijn als sterren voor de zeeman. Ze geven de richting aan, zonder dat het einddoel zichtbaar is.”Misschien hebt u niet een kant-en-klaar plan voor de hele wereld, maar zijn er bepaalde aspecten (wonen, voedsel, werken, samenleven, vrede, onderwijs, media…) waar u wel een idee over hebt. We zijn benieuwd naar uw reacties! Uit alle bijdragen willen we een verhaal samenstellen dat in het volgende nummer van ZOZ verschijnt. U kunt inzenden tot 20 november.Met vriendelijke groet, Omsla
[einde binnengekomen e-mailbericht]
Zie ook mijn andere blogs, bijvoorbeeld:
Artikel over diversiteit in Permacultuur Magazine [link]
De ‘Typische’ Permacultuurtuin bestaat niet [link]
Ecomensen zijn vaak irritante gelijkhebbers [link]
Marankes Blog
Maranke Spoor is docent permacultuur, tegenwoordig ook in de interactieve permacultuur webschool van Stichting Permacultuur Onderwijs. Maranke begon al op jonge leeftijd als tuinier. Op elke plek waar ze woonde zorgde ze al snel voor een eetbare siertuin: op balkon en dakterras, in schooltuin en moestuin. Maranke is opgeleid als jurist, een beroep dat ze o.a. in de vorm van docent recht tot 2010 uitoefende, is initiator van www.weggeefwinkels.nl en sinds 2010 docent permacultuur. In die hoedanigheid verzorgde ze reeds vele opleidingen op het gebied van permacultuur/voedselbossen. Verder is ze sinds 2013 voorzitter van Stichting Permacultuur Onderwijs, vertaalde en bewerkte ze samen met haar collega Lucas Brouns Engelstalige permacultuur literatuur (Herstellende Landbouw van Mark Shepard en Permacultuur in je moestuin van Christopher Shein) en is ze illustrator en auteur, van: ‘Permacultuur, Wat is dat!?’, een eboek dat in juni 2015 is verschenen.
Met veel plezier laat ik je dit artikel lezen dat ik heb geschreven voor het Permacultuur Magazine. Het heet paradoxaal genoeg ‘Er is maar één soort diversiteit’… En het geeft wat meer uitleg bij de Norm-aal die je in een van mijn eerder blogberichten misschien bent tegengekomen…
Het magazine is in te zien op de Transitiebieb die Stichting Permacultuur Onderwijs heeft geopend op De WAR in Amersfoort, of via bovenstaande link kun je losse nummers en abonnementen bestellen. In De WAR begint 28 oktober a.s. mijn jaaropleiding permacultuur, waarin op moment van schrijven nog enkele plekken vrij zijn.
Op 8 Oktober verzorgt Maranke Spoor, in het kader van de week van de duurzaamheid, een introductiemiddag over permacultuur. En op 28 Oktober begint onze jaaropleiding permacultuur te Amersfoort, op een goed bereikbare centrale lokatie midden in het land.
De lezing is op zondagmiddag 8 oktober. Deze vindt plaats op basis van waardebepaling achteraf! Lokatie: De WAR, Amersfoort. (zie onderstaande link).
De leslokatie van de aanstaande jaaropleiding, die zaterdag 28 oktober begint, is eveneens de De WAR. Dit is een transitie-initiatief in Amersfoort, waar voortdurend gewerkt wordt aan oplossingen voor een nieuwe netwerksamenleving. De WAR wordt gedragen door betrokken mensen die nut en noodzaak van de transitie naar een volhoudbare samenleving meer dan inzien en in De WAR de daad bij het woord voegen. Vaak interdisciplinaire wereldversteutelaars van diverse aard ontmoeten elkaar hier waardoor broodnodige samenwerkingen meer kans krijgen. De WAR is een zogenaamde meent of koppel. De WAR ligt aan de rand van het centrum, aan de rivier de Eem, en daarnaast is de oude bedding van De Eem. www.dewar.nl
De gevarieerde lesdagen zijn een mix van theorie en praktijk. Tijdens alle lesdagen zijn er plantenlessen. Deze zijn vaak lekker buiten, en op een ander moment zijn we bezig in de transitiebieb waarin een heerlijke hoeveelheid boeken over permacultuur en aanverwante onderwerpen aanwezig zijn. Ook heeft iedere lesdag een thema, en werk je gedurende het jaar aan een permacultuurontwerp.
Meer weten over de introductiemiddag, de jaaropleiding en/of onze overige activiteiten?
Maranke Spoor is docent permacultuur, tegenwoordig ook in de interactieve permacultuur webschool van Stichting Permacultuur Onderwijs. Maranke begon al op jonge leeftijd als tuinier. Op elke plek waar ze woonde zorgde ze al snel voor een eetbare siertuin: op balkon en dakterras, in schooltuin en moestuin. Maranke is opgeleid als jurist, een beroep dat ze o.a. in de vorm van docent recht tot 2010 uitoefende, is initiator van www.weggeefwinkels.nl en sinds 2010 docent permacultuur. In die hoedanigheid verzorgde ze reeds vele opleidingen op het gebied van permacultuur/voedselbossen. Verder is ze sinds 2013 voorzitter van Stichting Permacultuur Onderwijs, vertaalde en bewerkte ze samen met haar collega Lucas Brouns Engelstalige permacultuur literatuur (Herstellende Landbouw van Mark Shepard en Permacultuur in je moestuin van Christopher Shein) en is ze illustrator en auteur, van: ‘Permacultuur, Wat is dat!?’, een eboek dat in juni 2015 is verschenen.
Zoals je misschien al had gehoord zijn we zover dat we onze permacultuur-bibliotheek kunnen openstellen. Je kan vanaf vrijdagmiddag 25 augustus elke week komen grasduinen en snorkelen in de boeken in deze ‘Transitiebieb’! In Amersfoort, tussen twee en vijf uur op vrijdagmiddag, in De War.
Mocht je ons willen spreken over een opleiding die je denkt bij ons te komen doen, dan is dat een goed moment. Het herfstprogramma met de opleidingen die in september beginnen staat op www.permacultuuronderwijs.nl/cursussen . In deze cursussen is op moment van schrijven nog wel plaats.
Zondag a.s. geeft Maranke een lezing op De War in het kader van het commons-festival Koppelting dat deze week draait. Zie www.koppelting.org.
Tot studeers, Maranke
Marankes Blog
Maranke Spoor is docent permacultuur, tegenwoordig ook in de interactieve permacultuur webschool van Stichting Permacultuur Onderwijs. Maranke begon al op jonge leeftijd als tuinier. Op elke plek waar ze woonde zorgde ze al snel voor een eetbare siertuin: op balkon en dakterras, in schooltuin en moestuin. Maranke is opgeleid als jurist, een beroep dat ze o.a. in de vorm van docent recht tot 2010 uitoefende, is initiator van www.weggeefwinkels.nl en sinds 2010 docent permacultuur. In die hoedanigheid verzorgde ze reeds vele opleidingen op het gebied van permacultuur/voedselbossen. Verder is ze sinds 2013 voorzitter van Stichting Permacultuur Onderwijs, vertaalde en bewerkte ze samen met haar collega Lucas Brouns Engelstalige permacultuur literatuur (Herstellende Landbouw van Mark Shepard en Permacultuur in je moestuin van Christopher Shein) en is ze illustrator en auteur, van: ‘Permacultuur, Wat is dat!?’, een eboek dat in juni 2015 is verschenen.
In kringen van nuttige initiatieven rond de transitie naar een wel volhoudbare regeneratieve samenleving, kom ik vaak een extra flinke weerstand tegen vermarkting (marketing) en geld tegen. Begrijpelijk, want de marketing van allerhande onzinnige producten (van sjampo tot …) maakt letterlijk meer kapot dan ons lief is. En geld kan, nogal eens, verbindingen tussen mensen danig verstoren, ook dat is waar. Tegelijkertijd is handel zo oud als de mensheid, is het hebben van iets van een ruilmiddel toch al vlot handig, en is het geldsysteem niet altijd zo geweest als het nu is.
Hoewel de neiging marketing & geld in zijn algemeenheid te verafschuwen begrijpelijk is, zie ik ook dat het zogenoemde ‘schuldhorigheid’ vergroot*. Schuldhorigheid van de pioniers die het elkaar regelmatig onnodig moeilijk maken door moeilijk te doen over, jawel, marketing & geld. “Dit bericht mag niet hier want het is reclame!” zie ik bijvoorbeeld regelmatig gezegd worden in sociale media. Helemaal zonder onderscheid, zonder te kijken of het in een behoefte voorziet van de mensen daar, of het om een nuttig fenomeen gaat waar de wereld beter van wordt, nee gewoon: “Dit is reclame en dat is slecht!” Je brood verdienen met het goede is niet de bedoeling kennelijk… Nu wordt zoiets niet vaak tegen mij gezegd gelukkig, ik wil doorgaans niet zijn/blijven op dergelijke plekken, zonde van mijn aandacht! “Don’t spend time on people that don’t want to learn!” hoor ik mijn favoriete leraar al zeggen. Maar het blijft wel een gemiste kans als mensen die daaraan wel een behoefte hebben daardoor niet horen van bijvoorbeeld het werk van onze Stichting Permacultuur Onderwijs, daar blijf ik wel tegen aanlopen.
Een van de online groepen die ik het leukst vind heet de Wol & Vilt Verkoop & Ruilgroep. Die groep is dus gericht op het verkopen van producten van wol. Er worden nog steeds allerlei experimenten gedeeld, bijvoorbeeld over ervaringen met het verven van de wol, en daar wordt niet moeilijk over gedaan, sterker nog er wordt doorgaans juist leuk op gereageerd. Pas als iemand ‘kunststofvezels’ probeert te vermarkten, wordt er ingegregen (want dat valt buiten het doel van de groep en helemaal zonder doel heeft zo’n groep waarschijnlijk weinig zin). Deze groep gaat dus niet uit van een gebreksfilosofie, van een geld-is-slecht-mentaliteit; sterker nog, ik heb er regelmatig goede discussies gezien over de waarde van handwerk/kunst.
Hoopgevend en motiverend!
Dat brengt mij bij een andere gedachtekronkel die ik regelmatig tegenkom, namelijk “Hiervoor hoef ik niet (redelijk) te worden betaald, want dit vind ik leuk!”
Hoe gaat dát er in aardsnaam voor zorgen dat mensen vooral doen waar ze een passie voor hebben waar ze goed in zijn! Leven we soms meer dan een keer?
Eén of enkele euro’s per uur verdienen zou opeens oké zijn als het gebeurt met iets wat je leuk vindt? Ook al ben je er een zeer ervaren kei in, de wet op het minimumloon is dan opeens niet meer relevant. Tuurlijk zullen er altijd wat moeilijk vervulbare functies zijn en vind ik het wijs om daar dan zeker goed voor te betalen. Maar per saldo ben ik steeds weer verrast over hoe mensen hierin verschillen… Dat de een werkelijk kan genieten van bepaalde klussen waar een ander een broertje-dood aan heeft. (Wat dat betreft vind ik de op oude wijsheid van vele generaties gebaseerde projectmanagment-methode ‘dragon dreaming’ zeer aansprekend! Een kern daarvan is dat je steeds weer heel bewust taken toebedeelt gebaseerd op de wensen van mensen, en niet gebaseerd op hun ervaring/opleiding omdat het nu eenmaal moet gebeuren en we het dan maar ‘eerlijk’ delen… Wat voor de een corvee is, kan voor een ander werkelijk een feestje zijn.)
Maar de “Ohhh dat vind ik toch wel zo leuk, ik heb weinig tijd, maar daar hoef je me echt niet voor te betalen”, vind ik soms een beetje jammer, omdat het niet stimuleert (een flink deel van) je brood te verdienen met wat leuk en goed is.
Tuurlijk snap ik wel dat het niet altijd lukt om van 1 euro per uur naar op/boven minimumloon te geraken, niet aan alles bestaat voldoende behoefte hiervoor. Maar ergens zit toch een link tussen tijd & geld. Als een pionierbedrijf/transitie-intiatief weinig geld heeft zal ze heel veel zelf doen; deels is dat goed, ook omdat dat onafhankelijkheid en slagkracht geeft, maar ik zie regelmatig dat dit (veel) te ver gaat.
Dan zie ik bijvoorbeeld interdisciplinaire pionierdieren worstelen met boekhouden, gedurende een te groot deel van hun tijd – was er geld dan zou (een deel) uitbesteed kunnen worden aan iemand die dat prettiger werk vindt en meer kwaliteiten heeft op dat vlak.
Of ik zie een tuinder die voor haar omvangrijke handarbeid minder dan het minimumloon verdient, maar nog steeds potentiële klanten naar een andere tuinder ziet vertrekken die het voor nog minder doet (wellicht wel iets minder lettend op het milieu, maar nog net wel binnen grenzen van keurmerken o.i.d.)… Die tuinder wordt grenzend aan gedwongen ook nog verder te zakken met de prijs; nog meer uren te gaan werken om nog het hoofd boven water te houden. En een docent bijvoorbeeld, die lesgeeft in een groep van een bescheiden formaat, de persoonlijke aandacht geeft waarvoor de cursisten die training zijn gaan doen, en die dan bij een waardebepaling achteraf of bij de inschrijving vooraf erop wordt aangesproken dat hij een minimumloon schappelijk zou vinden voor de investeringen in tijd en aandacht (waarvan de cursisten een gedeelte te zien krijgen en een groter gedeelte achter de schermen gebeurt, en in het onderwijs is dat zoals je misschien wel weet relatief een groot deel). Heel veel minder loon dus dan gebruikelijk is bij bedrijfstrainingen van minder ervaren docenten.
Ik blijf hier toch echt een soort slavernijmentaliteit in zien… En daar moeten we naar mijn bescheiden mening toch echt eens mee ophouden.
Mensen die steeds een gebrek hebben ondervinden daar stress van, en worden vaak wat meer timide, risicomijdend, e.d. vanwege de schuldhorigheid of (zelfs als er geen schulden zijn) de vrees voor het ontstaan ervan. Het risico hierop kan al genoeg zijn om mensen hun gedrag te laten aanpassen, richting die van de timide schuldhorige waarvoor het allemaal niet zomaar kan.
En dat is nu niet noodzakelijkerwijze hetgeen de transitie het meest bespoedigt, of toch? Wat denk jij?
*) Schuldhorigheid is een term uit het boek Door de bank genomen van George van Houts; over dit boek gaat mijn boekentip in de Seizoenstips Zomer 2017 van Stichting Permacultuur Onderwijs die deze maand zullen uitkomen (meld je ervoor aan op http://permacultuuronderwijs.nl/seizoenstips/)
Zie ook Marankes eerdere blogs die aan dit thema verwant zijn:
Maranke Spoor is docent permacultuur, tegenwoordig ook in de interactieve permacultuur webschool van Stichting Permacultuur Onderwijs. Maranke begon al op jonge leeftijd als tuinier. Op elke plek waar ze woonde zorgde ze al snel voor een eetbare siertuin: op balkon en dakterras, in schooltuin en moestuin. Maranke is opgeleid als jurist, een beroep dat ze o.a. in de vorm van docent recht tot 2010 uitoefende, is initiator van www.weggeefwinkels.nl en sinds 2010 docent permacultuur. In die hoedanigheid verzorgde ze reeds vele opleidingen op het gebied van permacultuur/voedselbossen. Verder is ze sinds 2013 voorzitter van Stichting Permacultuur Onderwijs, vertaalde en bewerkte ze samen met haar collega Lucas Brouns Engelstalige permacultuur literatuur (Herstellende Landbouw van Mark Shepard en Permacultuur in je moestuin van Christopher Shein) en is ze illustrator en auteur, van: ‘Permacultuur, Wat is dat!?’, een eboek dat in juni 2015 is verschenen.
Mijn werkplek is zo’n paradijs dat ik er maar eens een fotoalbum van gemaakt heb… (Je vindt de plek op De War (www.dewar.nl, Geldersestraat 6-8 in Amersfoort, meer info) op loopafstand van het Centraal Station, en ook met de auto prima te bereiken.) Meer bijzonder nog dan het paradijslijke uiterlijk is dat het is gecreeerd door de community… en dat dat een varieteit aan interdisciplinaire pionierdieren is…. gericht op transitie richting duurzaamheid en daar voorbij… het is een broedplaats voor een diversiteit aan kunst van allerlei aard, techniek, groen, wetenschap waaronder uitvindingen waar niemand op lijkt te wachten.
Maranke Spoor is docent permacultuur, tegenwoordig ook in de interactieve permacultuur webschool van Stichting Permacultuur Onderwijs. Maranke begon al op jonge leeftijd als tuinier. Op elke plek waar ze woonde zorgde ze al snel voor een eetbare siertuin: op balkon en dakterras, in schooltuin en moestuin. Maranke is opgeleid als jurist, een beroep dat ze o.a. in de vorm van docent recht tot 2010 uitoefende, is initiator van www.weggeefwinkels.nl en sinds 2010 docent permacultuur. In die hoedanigheid verzorgde ze reeds vele opleidingen op het gebied van permacultuur/voedselbossen. Verder is ze sinds 2013 voorzitter van Stichting Permacultuur Onderwijs, vertaalde en bewerkte ze samen met haar collega Lucas Brouns Engelstalige permacultuur literatuur (Herstellende Landbouw van Mark Shepard en Permacultuur in je moestuin van Christopher Shein) en is ze illustrator en auteur, van: ‘Permacultuur, Wat is dat!?’, een eboek dat in juni 2015 is verschenen.
Zaterdag 24 juni zijn Maranke en Lucas met een groepje permaculturisten in de regio Nijmegen: deze excursie is te volgen als je cursist was of bent in een van onze jaaropleidingen, heksendriedaagsen en/of meerdaagse opleidingen. Vind je het leuk om mee te gaan, schrijf dan je motivatie aan maranke@permacultuuronderwijs.nl op vrijdag 23 juni.
De excursie op 24 juni kost 75 euro. We gaan naar een klein voedselbos in de openbare ruimte (Voedselpark Beek), een groter experimenteel voedselbos (Food Forest Ketelbroek, waar we 5 jaar geleden ook waren met een weekcursus over voedselbossen) en naar een groot hakhout- en voedselbos uit de Romeinse tijd (De Duivelsberg).
Er zijn in overleg nog enkele plaatsen vrij. We gaan die dag met mensen van uiteenlopende leeftijd op pad. Kinderen zijn in overleg van harte welkom.
In de excursie doen mensen mee die onze jaaropleiding in de webschool volgen, en mensen die een zesdaagse introductiecursus doen.
Marankes Blog
Maranke Spoor is docent permacultuur, tegenwoordig ook in de interactieve permacultuur webschool van Stichting Permacultuur Onderwijs. Maranke begon al op jonge leeftijd als tuinier. Op elke plek waar ze woonde zorgde ze al snel voor een eetbare siertuin: op balkon en dakterras, in schooltuin en moestuin. Maranke is opgeleid als jurist, een beroep dat ze o.a. in de vorm van docent recht tot 2010 uitoefende, is initiator van www.weggeefwinkels.nl en sinds 2010 docent permacultuur. In die hoedanigheid verzorgde ze reeds vele opleidingen op het gebied van permacultuur/voedselbossen. Verder is ze sinds 2013 voorzitter van Stichting Permacultuur Onderwijs, vertaalde en bewerkte ze samen met haar collega Lucas Brouns Engelstalige permacultuur literatuur (Herstellende Landbouw van Mark Shepard en Permacultuur in je moestuin van Christopher Shein) en is ze illustrator en auteur, van: ‘Permacultuur, Wat is dat!?’, een eboek dat in juni 2015 is verschenen.
Weleens eens koe een kuiltje zien graven om in te poepen? Nee? Daar zijn redenen voor, over deze een andere bodembeheerweetjes gaat deze blog, ik vat er de kennis en inzichten die ik hierover in de loop van de jaren opdeed in samen. Staat jouw gouden tip er niet bij? Reageer dan vooral ook!
1 Verstoor de bodem zo min mogelijk… Niet meer spitten heeft er bijvoorbeeld mede voor gezorgd dat mijn tuin niet meer overstroomt in de winter, zoals de tuinen van onze buren. Een inspirerend voorbeeld van niet-ploegen op de schaal van een boerderij is de film A farm for the Future. Kijkend naar het geheel is de bijdrage die dit op wereldschaal kan hebben aan het tegengaan van klimaatverandering enorm.
2 Doe dus zo min mogelijk, ik herhaal, doe zo min mogelijk aan de bodem, slow down… Laat het bodemleven lekker met rust.
De hoge snelheid van het moderne leven is niet de snelheid van de natuur.
3 De bodem is een levend wezen; alles wat leeft eet. Eens? Richt je dus op het voeden van de bodem en niet op het voeden van de plant (zoals kunstmest doet). Hongerig bodemleven krijgt weinig kinderen. De vraag is niet: Wat heeft de plant nodig? Maar: Wat heeft de bodem nodig? De bodem heeft bedekking nodig. Onbedekte grond is vrij zeldzaam in natuurlijke ecosystemen.
4 Bedek de bodem met groenbemesters, bodembedekkers, stro, karton, compost dierlijke mest, e.d… uiteraard daar waar gepast, de aanwezigheid van veel slakken, de grootste beperking in een nat gematigd klimaat, kan bedekken met dood/stervend organisch materiaal… stro e.d.. ongepast maken bij bepaalde teelten, m.n. eenjarigen. Bedekking van de bodem met levende planten heeft de voorkeur, haar wortels voeden het bodemleven, door deel te zijn van de bodemkringlopen.
5 Composteer: Een mix van groen (stikstofrijk) en bruin (koolstofrijk) materiaal is nodig. In de praktijk is half/half (qua volume) een fijne verhouding. ‘Geen organisch materiaal het terrein af’ is een fijne richtlijn om ervoor te zorgen dat er netto geen verlies aan organische stof optreedt (op de kleinste terreinen gelden soms uitzonderingen). Compost kan je, afhankelijk van doel en omstandigheden, op een hoop gooien. Ik heb echter ook een tuin waarbij de bodem zelf als composthoop fungeert net als in een bos.
6 Werk met zo héél mogelijke ecosystemen. Een gezonde bodem komt tot stand door een samenwerking tussen planten en dieren, van klein tot groot…
7 Bomen en andere vaste planten vervullen een zeer belangrijke rol in het bodemvoedselweb.
8 De natuur legt de vruchtbaarheid in de vorm van poep, afgevallen blad enzovoort, bóvenop, zo voed je het bodemleven. Stop geen meststoffen onderin plantgaten. Dat kan rotting van de (boom)wortels veroorzaken. Heb je wel eens een koe een gat zien graven om in te poepen?
Maranke Spoor is docent permacultuur, tegenwoordig ook in de interactieve permacultuur webschool van Stichting Permacultuur Onderwijs. Maranke begon al op jonge leeftijd als tuinier. Op elke plek waar ze woonde zorgde ze al snel voor een eetbare siertuin: op balkon en dakterras, in schooltuin en moestuin. Maranke is opgeleid als jurist, een beroep dat ze o.a. in de vorm van docent recht tot 2010 uitoefende, is initiator van www.weggeefwinkels.nl en sinds 2010 docent permacultuur. In die hoedanigheid verzorgde ze reeds vele opleidingen op het gebied van permacultuur/voedselbossen. Verder is ze sinds 2013 voorzitter van Stichting Permacultuur Onderwijs, vertaalde en bewerkte ze samen met haar collega Lucas Brouns Engelstalige permacultuur literatuur (Herstellende Landbouw van Mark Shepard en Permacultuur in je moestuin van Christopher Shein) en is ze illustrator en auteur, van: ‘Permacultuur, Wat is dat!?’, een eboek dat in juni 2015 is verschenen.
