Marankes blog

Permacultuur is escapisme, of toch niet? Dingen om te doen en na te laten.

Permacultuur is Escapisme of toch niet? Dingen om te Doen & na te Laten.

Permacultuur is Escapisme! Het is niet reëel, en haar beloftes zijn simpelweg te groot.

Dit zijn uitspraken die ik de laaste tijd vaker tegenkom. Dus, ben ik erin gedoken.

Of eigenlijk heb ik mijzelf de vraag gesteld wanneer is het escapisme en wanneer niet? Want dat het dat (althans van oorsprong) juist niet is, daar twijfel ik niet aan.

Dat is juist de reden dat ik me er full time mee bezig ben gaan houden, vanwege onderdeel van de oplossing willen zijn, in plaats van mijn kop in het zand te willen steken.

Kort gezegd komt het erop op neer dat permacultuur escapisme is als je het reduceert tot praten over en werken met planten, & evt nog green deals / renewabels… het grotere geheel uit het oog verliezend.

Als je de holistische blik uit het oog verliest waarmee het ontwikkeld is door Bill Mollison & David Holmgren, je weet wel de mensen die het woord bedachten, en daarmee de grondleggers zijn van de moderne permacultuur, dan blijft er inderdaad weinig van over.

Permacultuur is breder en is altijd breder geweest, hoe essentieel planten ook zijn en hoe fantastisch ondergetekende planten-nerd ze ook vind, permacultuur heeft altijd gedraait om meer dan dat: om kijken naar het geheel. Een blik die vlot laat zien hoe essentieel planten zijn voor het leven op aarde, maar ook dat het draait om veel meer dan dat.

Het is een holisitische blik die een alternatief biedt voor de hedendaagse overspecialisatie die letterlijk alles uit elkaar trekt. En hoewel het moderne mensen soms lijkt te verbazen gaan dingen die je uit elkaar trekt doorgaans stuk.

Juist dat kijken naar het geheel, kan ecosystemen weer heel maken, kan van een negatieve voetafdruk een positieve maken. Het kan de grote beloftes van permacultuur waarmaken. En een oplossingsrichting bieden voor de enorme uitdagingen van deze tijd. Maar dan moet er natuurlijk wel veel veranderen.

Daarom hier een lijstje van dingen om te doen en na te laten.

Dingen om te doen

1. Leren over deze holistische blik die haar basis vind in inheemse culturen van bijv. de aboriginals. Dit zien als essentieel naast (westerse) wetenschap. Het geheel met een uitermate open mind benaderen, ook als dat eng is.
2. Alles, niet alleen tuinen of dingen, maar onze hele samenleving, herontwerpen volgens de principes van permacultuur. Dan kunnen de grote beloftes van permacultuur worden waargemaakt en is er geen sprake van escapisme.

Alles herontwerpen volgens de principes van permacultuur is ook hoe het altijd al bedoeld is, dus laat je niet afleiden door mensen die vaak gebasseerd op weinig meer dan hun eigen vooroordelen over wat het is, vinden dat het enkel om plantjes draait. Nee het draaide altijd al om het geheel.

3. Verspreiden van alternatieve werkwijzen/filosofieën als permacultuur. In een crisistijd zoals nu is dit extra van belang.
4. Ons eten kweken in intacte lokale ecosystemen.

Dingen om na te laten:

1. Kappen van nog intacte ecosystemen
2. “Dit is geen permacultuur!!!” roepen, als iemand in een permacultuurgroep/forum iets post dat niet over plantjes gaat, maar iets wat wellicht buiten jouw comfortzone ligt, waardoor je de behoefte krijgt om te denken: “gekkies!”

Ervaren beheerders van brede permacultuurfora, zowel de internationale als de nationale kunnen opmerkingen als, “Dit is geen permacultuur!” “Wat doet dit nu hier, het gaat niet over planten!” haast niet meer zien.
(Op FB zijn er groepen met algemene namen als, permacultuur & permaculture, en die zijn, zoals de naam al doet vermoeden, breed.)

3. Doorgaan met bussiness as usual, zoals het “kweken” van “voedsel” op industriële wijze, of dit nu gaat om monoculturen van dieren (megastallen e.d…) of monoculturen van planten, bijv. Soja, tarwe, mais, raaigras. Of het kweken van bomen in ecologisch arme houtproductiebossen.
4. Ons als verwende westerse kids opwinden over dat je beter bent dan een ander omdat je planten eet in plaats van dieren. Niet zelden zonder je te realiseren waar het eten vandaan komt, misschien wel uit industriële processen (monoculturen/akkerbouw van eenjarigen zijn in wezen plantjesfabrieken op de grond) , die zowel direct als indirect bijdragen aan het slopen van ecosystemen.
5. Kop in het zand steken en denken dat relatief kleine veranderingetjes voldoende zijn, dat het nog mogelijk is om binnen de huidige politieke & economische structuren de uitdagingen van deze tijd op te lossen. Westerse wetenschap laat steeds meer zien dat dat niet reëel is.

Dit alles is, naast leuk en leerzaam, misschien een beetje eng, ook vanwege de grote veranderingen die het met zich meebrengt, maar als er iets escapisme is, dan is het wel, niet willen veranderen, bijvoorbeeld door jezelf af te schermen van dingen waar jij het niet mee eens bent, die je eng vind etc.

Voor de broodnodige open mind is het juist essentieel om regelmatig dingen te zien waar je het niet mee eens bent.

Permanente cultuur

Kortom: onze hele cultuur moet op de schop, de principes van permacultuur kunnen daarvoor een hoopgevend startpunt bieden.

========
Meer leren:

Verdiep je eens in het werk van Bill Mollison en David Holmgren, grondleggers van de moderne permacultuur, dat kan uiteraard op diverse wijzen.
Werken van andere ervaren permaculturisten zoals Mark Shepard in zijn door ons vertaalde boek “Herstellende Landbouw” & cursussen kunnen ook je leerproces aanslingeren.

Voor meer inzicht in nog levensbevorderende inheemse culturen vind ik het boek Braiding Sweetgrass Van Robin Wall Kimmerer een hele inspirerende.

Meer lezen?

Hoe ziet een duurzame wereld er uit?
Permacultuur is plantjes! Of toch niet?
Van monocultuur naar permacultuur
Een top 10 van vaste planten
Hoeveel open mindedheid hebben we nodig?
De (‘Typische’) Permacultuurtuin bestaat niet!
Ecomensten zijn vaak irritante gelijkhebbers
Hoe kunnen we kunst en permacultuur verbinden?
Eet jij ecosystemen?
Vaarwel aan het superieure heldendom
Herstellende landbouw: Agroecologie voor boeren, burgers en buitenlui (Mark Shepard)

`Marankes blog`

Maranke Spoor is docent permacultuur, tegenwoordig ook in de interactieve permacultuur webschool van Stichting Permacultuur Onderwijs. Maranke begon al op jonge leeftijd als tuinier. Op elke plek waar ze woonde zorgde ze al snel voor een eetbare siertuin: op balkon en dakterras, in schooltuin en moestuin. Maranke is opgeleid als jurist, een beroep dat ze o.a. in de vorm van docent recht tot 2010 uitoefende, is initiator van www.weggeefwinkels.nl en sinds 2010 docent permacultuur. In die hoedanigheid verzorgde ze reeds vele opleidingen op het gebied van permacultuur/voedselbossen. Verder is ze sinds 2013 voorzitter van Stichting Permacultuur Onderwijs, vertaalde en bewerkte ze samen met haar collega Lucas Brouns Engelstalige permacultuur literatuur (Herstellende Landbouw van Mark Shepard en Permacultuur in je moestuin van Christopher Shein) en is ze illustrator en auteur, van: ‘Permacultuur, Wat is dat!?’, een eboek dat in juni 2015 is verschenen.

Blogberichten overzicht

Het verschil tussen Permacultuur en Regeneratieve Landbouw

Aanvullend en Alternatief geld werkt (Stand van zaken Florijn)

Hoe gaat het nu met de Gouden Zon? & Kijktip Kantelpunt

Mijn lesdag aan studenten Salutogenese

Planten voor de hungry gap !

Een dogma-ditsj

Op zoek naar verbinding met permacultuur

Permacultuur in plaats van Cancelcultuur?

Hoe je wildplukkerij uit te breiden? – recept Chocorotsjes van Hazelaarkatjes

Ze zijn er! De papieren Florijnen!

Permacultuur is escapisme, of toch niet? Dingen om te doen en na te laten.

Marankes navigatietips

Waarom ik niet boos ben op boze boeren

Een filmpje en verhaaltje over mijn achtertuin van een jaar oud

Ecosysteemtariër in een permaproppersparadijs

Flip the food pyramid!

Filmpje door Permades!

Hoe ziet een duurzame wereld er uit?

Artikel over diversiteit in Permacultuur Magazine

Lezing en jaaropleiding in Amersfoort

Bibliotheek gaat open!!

Schuldhorigheid

Fijne werkplek in Binnentuin-Kascafé op De War

Excursie a.s. zaterdag

8 Tips voor bodembeheer

Een top 10 van vaste planten

Leuk permacultuur-artikel in GezondNU

De Andersomtuin (Voorjaar in de vaste-planten-tuin deel 3)

Baas in eigen buik met bruizend slow food

Wilde weelde, of een schoon velletje!

Voorjaarskriebels & Vaste planten!

Permacultuur is Plantjes! Of toch niet?

Van monocultuur naar permacultuur

Permacultuur in vogelvlucht

Mispels!

Hoe kunnen we die boer helpen?!

Wij zijn blaadjesjagers!

Transitie-initiatief DeWAR past niet in een hokje

Hoeveel open mindedheid hebben we nodig?

Plant eens een klimmer in je boom!

De (‘Typische’) Permacultuurtuin bestaat niet!

Weggeefwinkels.nl is weer geüpdate!

Kruidenrekken

Ecomensen zijn vaak irritante gelijkhebbers

Voorjaar in de Vaste Planten Tuin (deel 2)

Voorjaar in de vaste-plantentuin

Hoe kunnen we kunst en permacultuur verbinden?

Zaaigrond mengen

Eet jij ecosystemen?

Vijf permacultuur-filmtips

Blended learning

Fijne bruisbrouwsels in lopende Heksendriedaagse

Afleiding voor de slak

Alleen een dief rent

Hoopvol en vrolijk 2016

Vaarwel aan het superieure heldendom

Ben jij ook bang voor het Evidence-beest?

Wat krijg je als we massaal bij kleine ondernemers gaan kopen? Overvloed?

How do we build an abundance philosophy?

Fermenteren als medicijn tegen ons ecologisch analfabetisme

Sheetmulchen met een zachte g

Historyland herschakeert landschap

Lunch in het paradijs

De bodem watergeven, niet de plantjes

Een permacultuurcursus online, kan dat wel?

Vaste planten eten

Huiskamer-keukensessies Maranke

Marankes navigatietips

Je kent ze vast wel, stellingen van het soort Katoen moet je niet doen, Fosfaten zijn slecht en CO2 is gevaarlijk!

Ze komen veel voor in de verhalen, die de verhalen-vertellende-diersoort mens aan elkaar vertelt. Je kunt hier zomaar door worden misleid, ook als je een zeer goed bedoelende, langdurig geschoolde persoon bent. Dit soort stellingen gaat echter zelden of nooit op, en het is de kunst je er niet door af te laten leiden.

Greenwashing en andere soorten misleiding zijn overal. Navigeren in een dergelijk verstoord landschap kan je flink aanvliegen, al helemaal als je, zoals de meeste mensen, een goed bedoelend wezen bent (je denkt nu misschien ook aan de titel van Rutger Bregmans recente boek: De meeste mensen deugen wel).

Daarom deel ik hier 5 van mijn navigatie inzichten met je:

1 ) Stuff in the wrong place

Zowel het koolstof- als het stikstof- als het fosfatenverhaal is een kwestie van ‘stuff in the wrong place’. Ze zijn stuk voor stuk belangrijke bouwstenen van het leven. Dit raakt aan het permacultuur-ontwerpprincipe ‘Afval bestaat niet’. Te veel koolstof in de lucht kan bijdragen aan de opwarming/ontregeling van ons klimaat terwijl diezelfde stof als ie door intacte ecosystemen zoals bossen wordt verplaatst naar de bodem, ervoor zorgt dat de bodem meer leven kan dragen en klimaatchaos juist tegen kan gaan.

Ook fosfaat is dus belangrijk voor het leven op Aarde. Verstoor je de boel echter zo veel dat je bijvoorbeeld via wasmachines massa’s fosfaten in de waterwegen loost dan gaan de vissen dood door overbemesting, terwijl tegelijkertijd diverse denktanks zich er het hoofd over breken hoe we kunnen voorkomen dat er wereldwijd voedselkorten onstaan door fosfaattekorten in de landbouw, als gevolg van het leegraken van fosfaatmijnen. Hier gaat iets goed mis wat betreft de-manier-waarop.

Of zoals de grondlegger van de moderne permacultuur Bill Mollison dat zo mooi zei:

“Polution is an unused resource“

2) Het gaat om de manier waarop

Voorbeeld

Mensen op plek waar ze weer ondereel van ecosysteem mogen zijn tijdens excursie permacultuuropleiding naar Permacultuur Hellevoetsluis.

Het gaat om de manier waarop iets geteeld, of geproduceerd wordt. Katoen bijvoorbeeld is helemaal niet in zijn algemeenheid slecht. Er zijn zéker veel katoenplantages waar er op zeer milieuonvriendelijke, waterverslindende wijze geteeld wordt, maar dat betekent zeker niet dat dat voor alle katoen geldt, er zijn ook projecten waarin juist met weinig waterverbruik wordt geteeld. Dat je iets op zeer milieuonvriendelijke wijze kunt telen, geldt voor alles, en dat is tegenwoordig ook best in de mode, en wordt ook gestimuleerd door regelgeving/subsidiestromen, al begint dat wel te veranderen mede onder druk van consumenten. In kringen van herstellende landbouw (RegenAG: regenerative agriculture) worden dergelijke verhalen alsvolgt samengevat:

It’s not the cow but the how!

Zeven jaar lang was ik een best wel strenge vegetariër, omdat ik misselijk werd van de industriële productie van dieren, dat deed, en doet (!) mij letterlijk pijn. Door het volgen van een permacultuuropleiding en daarna verschillende ecologie-opleidingen en zelfstudie heb ik echter geleerd dat zelfs dat draait om de-manier-waarop. Net zoals de ASN adverteert met geld verbindt, geld vernietigt e.d… kun je koeien fokken op een manier die neer komt op ‘trashing the planet’, maar ook op een manier die de bodem herstelt, die bijdraagt aan biodiversiteit. Er zijn er zelfs die juist illustreren dat grazers in grote delen van de wereld hard nodig zijn om biodiversiteit te herstellen, het draait om de manier waarop. Ook het IPCC geeft dit nu aan. Lees hier meer : https://www.farminguk.com/news/ipcc-recognises-positive-role-of-livestock-farming_53650.html
Daarom ga ik nu voor minder, maar béter vlees. En van textiel is er momenteel zo veel dat op ondergoed en sokken na, bijna alles tweedehands wordt aangeschaft.

Koeien helpen met snoeien op het herstellende landbouw bedrijf van Mark Shepard, door een uitgekiend plan snoeien ze niet alleen het gras maar ook bomen waar gepast.

Granen zijn erger dan vlees, maar zelfs daarbij maakt de manier waarop uit.

Kijkend naar het geheel kom ik nu tot heel andere conclusies dan voorheen. Monoculturen van planten zijn niet noodzakelijkerwijze minder erg dan monoculturen van dieren (megastallen). Sterker nog, zowel de biodiversiteit in haar algemeenheid als onze eigen gezondheid (de biodiversiteit in ons microbioom/ onze darmen) hebben veel te lijden hieronder. Moderne granen bevatten 10 keer zo veel gluten als voorheen en worden vaak niet gefermenteerd voordat we ze eten, terwijl dat vroeger meer gebruikelijk was, bijvoorbeeld omdat korenschoven nog een tijdje op het land stonden voordat ze werden binnengehaald.
Daarom eet ik nu weinig brood/granen, zeker voor een Nederlander. Maar ook hier maakt dus de manier waarop uit. Permaculturist Sepp Holzer kweekt oude (minder glutenrijke) graanrassen, niet in monoculturen maar als strokenteelt tussen bomen en andere gewassen (agroforestry), en inmiddels is ook een landgoed bij mij in de buurt weer bezig met teelt van oude graanrassen, en verkoopt dat graan lokaal; als je daar vervolgens zuurdesembrood van bakt en je dat met mate eet, dan zou dat wel eens een heel ander verhaal kunnen zijn.

3 ) Mijd Monsterlijke hybriden

De Cradle to Cradle-filosofie (C2C) heeft ons geleerd dat zogenoemde monsterlijke hybriden geen goed idee zijn, en dat het maken van een duidelijk onderscheid tussen biosfeer-materialen (composteerbaar) en technosfeer-materialen (niet of heel erg traag composteerbaar) veel uitmaakt.

Recent liep een cursist van mij een winkel in en kreeg het volgende verhaal te horen: “Deze hangmat is beter want er zit naast katoen (wat slecht is) ook polyester in.” Het mengen van polyester, een technosfeer-materiaal, en katoen, een biosfeer-materiaal, is echter volgens de C2C-filosofie, die goed aansluit bij de principes van permacultuur, geen goed idee.

Als je de hangmat na zijn levensduur als hangmat afdankt, kan je hem niet composteren want dan krijg je plastic soep in je bodem en je kunt hem ook niet wassen want dan krijg je plastic soep in je water. Als je er eentje maakt die helemaal van katoen is heb je deze problemen niet, en als je hem helemaal van polyester maakt ook niet, deze kan dan na zijn levensduur in de technosfeer blijven door recycling, terwijl de katoen-polyestervariant veel moeilijker te recycleren valt, die wordt ‘restafval’.

Ze had er zomaar in kunnen trappen, gaf deze stoere mens zelf aan, terwijl ze nu juist een goed bedoelend, zeer geschoold, wijs wezen is, iedereen kan hier zomaar intrappen en dat gebeurt ook vaak: het is een soort retoriek dat veel voorkomt, en dat voor veel vernietiging zorgt, terwijl met een andere manier van werken, die met de natuur meewerkt, de boel opgebouwd kan worden. Dan gaan we met meer mensen sneller vooruit en kan een negatieve voetafdruk worden omgeklapt naar een positieve. Het is dus van belang dit soort narratieven beter te leren herkennen.

Een artikel dat hierbij kan helpen vind je hier. Het is geschreven door de bekende voedselsoevereiniteitspersoon Vandana Shiva: https://consortiumnews.com/2019/06/21/fake-meat-big-foods-attempt-to-further-industrialize-what-we-eat/

4) Lokaal of niet?

Permacultuur draait toch om lokaal of niet? Wat moet ik kiezen? Dit zijn vragen die ik regelmatig tegenkom. Meestal lokaal, maar zoals met alles hangt ook dit ervan af… Waarvan dan? Van het totaal van de omstandigheden. Zo kan het bijvoorbeeld zomaar zijn dat kokosbloesemsuiker uit het ‘Red Ape’ arenga-project van Permaculturist Willie Smits in Indonesië een betere keuze is dan lokale bietensuiker, omdat deze palmen daar vaste planten zijn die in een biodiverse polycultuur opgroeien en omdat de lokale boeren aldaar hun inkomen hebben zien vertienvoudigen waardoor kinderen weer naar school kunnen en ze hebben wat ze nodig hebben. Daarmee vermindert ook de druk op het regenwoud, want dit regenwoud kappen voor een niet/minder bioverse landbouw heeft dan een stuk minder zin. Natuurlijk moet deze suiker dan nog vervoerd worden en kan dat op verschillende manieren. Het zou echter zomaar kunnen dat deze palmsuiker, kijkend naar het geheel, bietensuiker uit een lokale suikerbieten-monocultuur voorbij streeft. Dat nog los van het effect op onze gezondheid van deze verschillende suikers. Een patroon dat ik herken is dat wat beter is voor andere ecosystemen vaak ook beter is voor ons. (Ik schrijf ‘andere ecosystemen’ omdat een mens ook een ecosysteem is, al zijn we dat soort van vergeten.)

5 ) Verantwoordelijkheid

Uiteraard kies ik meestal voor lokaal voor wat betreft lokaal ook prima groeit, tenzij wellicht dat begrip wordt misbruikt als marketing-gimmick en het gaat om een met gif bespoten product terwijl het wel onbespoten uit Duitsland beschikbaar is, dan is natuurlijk een landsgrens ook maar een arbitrair fenomeen.

Wat maar weer eens illustreert dat er niets is wat mij van de verantwoordelijkheid om zelf te blijven denken ontslaat.

Dit voelt ook voor mij als een grote verantwoordelijkheid, maar wel eentje die ook kracht kan geven. Op momenten dat het me lukt (inmiddels de meeste) om, zonder schuldgevoel, hetgeen ik doe met aandacht te blijven doen, en te zien dat mijn handelen opbouwend kan zijn, dan geeft dat dus mogelijkheden om onderdeel van de oplossing te zijn.
Door goeie dingen te doen terwijl ik mezelf zo goed mogelijk informeer, en die projecten te steunen die de wereld een stukje mooier maken, die regeneratief zijn en bijdragen aan de broodnodige veranderingen waar deze tijd om schreeuwt. Dit alles terwijl ik me realiseer dat het niet mijn verantwoordelijkheid is om meer te doen dan binnen mijn mogelijkheden ligt: wat ik kan doen, is mijn best blijven doen, terwijl ik mijzelf goed blijf informeren.

Zo kunnen we met meer mensen sneller vooruit gaan, dus blijft ‘t voortzeggen mensen, als je kennis wilt vermenigvuldigen moet je haar delen!

Als afsluiter mijn hoofdregel:

Geniet nooit met mate, en als je er geen lol in hebt is het niet duurzaam!

Kies dus bij de keuze van wat jij gaat doen, voor iets wat bij jou past. Heb het goed, en geniet van de overvloed die de natuur waarvan we een onderdeel zijn biedt, als we ons gedragen als onderdeel van haar.

Meer lezen?

Een top 10 van vaste planten
Permacultuur is plantjes! Of toch niet?
Vijf permacultuur-filmtips
Herstellende landbouw: Agroecologie voor boeren, burgers en buitenlui (Mark Shepard)

Waarom ik niet boos ben op boze boeren

De afgelopen periode werd gekenmerkt door een boel boze boeren. En vervolgens door andere mensen die weer boos werden op de boze boeren. Ik was getuige van pogingen tot gesprekken waar de vonken van afvlogen.

Maar ik begreep het niet zo goed. De Europese subsdieregels staan bol van de perverse prikkels, en de landelijke regelgeving is niet heel veel beter. De meest bizarre ecologisch anafalbete regels zijn er, regels die zeggen dat een akkerland waarvan de vruchtbare aarde letterlijk wegwaait niet mag worden voorzien van wat rijtjes bomen zijn slechts een voorbeeld. De enorm talrijke functies van bomen moeten er allemaal gemist worden. Zoals de wind een beetje breken, en vliegende muizenvangers huisvesten om de veelvoorkomende muizenplagen te lijf te gaan.

Of zoals het 6-jarige dochtertje van een vriendin zo mooi zegt: “Als hier geen bomen zijn, waar moeten de uilen dan schuilen? Die kunnen toch niet op de grond wonen?” Ze snapt het niet, net als ik.

Frans Timmermans snap ik ook niet zo goed. Die was o zo verontwaardigd over de Nederlandse boeren die een weg bewandelen die niet volhoudbaar is. Maar waarom doen ze dat dan Timmermans? Zijn de Europesche subsidieregelingen daar niet een hele voorname oorzaak van?

Gelukkig zie ik inmiddels wel wat verschuiven door inzet van allerlei nuttige pionierdieren.

Maar er mag nog heel wat veranderen voordat ik boos kan worden op boze boeren.

En hiernaast zie ik een groeiend aantal boerenorganisaties / werkwijzen die me vervullen van trots, Toekomstboeren, permacultuurboeren, CSA-netwerk, Pure Graze, het is haast niet meer bij te houden, zo heerlijk die diversiteit!

Enkele aanverwante eerdere blogberichten:

Marankes Blog

Een filmpje en verhaaltje over mijn achtertuin van een jaar oud

Na een periode met veel van vooroordelen van het soort ‘permacultuur is enkel voor achtertuintjes’ terwijl wij juist bezig waren met de grotere schaal en het vertalen en bewerken van Herstellende Landbouw van Mark Shepard, veranderden de reacties die we kregen, en Herstellende Landbouw werd recent zelfs herdrukt. Dat werkte dus, al kwamen er ook wel reacties die dan weer extreem de andere kant op gingen, zo van: ‘permacultuur kan enkel op grote schaal toch, vanaf toch wel minimaal een hectare!’ Omdat dat evengrote onzin is als de vooroordelen van het begin van onze pionierende permacultuurreis, durf ik het hierbij aan, een blog over mijn achtertuin!

23 september 2019

Ik werd vanochtend wakker met de behoefte de tuin een knuffel te geven, ik ben er zo blij mee, ik heb toen dit verhaaltje geschreven en een filmpje voor jullie gemaakt.
In het voorjaar was deze tuin nog vooral een rij dode coniferen, met daarvoor een hoop blaadjes die we afgelopen herfst hadden verzameld om de bodem te voeden.

Nu is het al een weelderige groene oase!

De tuin is natuurlijk nog niet af en de jonge boompjes die we als leiboom opkweken zijn nog klein, maar er is nu al van alles te beleven en te eten in de tuin voor diverse wezens.

Dat kun je zien in het volgende filmpje dat ik vandaag heb opgenomen in deze tuin:

Een filmpje van Maranke Spoors achtertuin van een jaar oud from Stichting Permacultuur Onderwijs on Vimeo.

Het kleinfruit heeft ervoor gezorgd dat ik deze zomer alweer elke ochtend mijn yoghurt-bakje kon vullen met diverse bessen.

Nu heb je een klein inkijkje gekregen in hoe ik te werk ben gegaan in deze stadstuin en hoe ik daarbij de verticale ruimte gebruik met klimmende planten.

Ik hoop dat ik hiermee een tipje van de (bruids)sluier heb opgelicht.

Zie ook Marankes andere blogs, bijvoorbeeld:

Marankes blog

Ecosysteemtariër in een permaproppersparadijs

Ik realiseerde me recentelijk dat ik een ecosysteemtariër ben. Wellicht vraag je af wat dat is, een ecosysteemtariër, en mogelijk zelfs heb je nog nooit eerder van het woord gehoord. Ik vermoed ook dat het nog niet in woordenboeken voorkomt. Ik zal het uitleggen.

Ik kwam erop omdat een oud cursist mij het woord ecotariër aanrijkte, doelend op iemand die enkel datgene eet waar een ‘eko’-keurmerk op zit. Vanwege het niet willen eten van ‘gangbaar’ met ‘gif’ gekweekt voedsel. Verstandig natuurlijk om, daar waar het maar even kan, voedsel te kiezen dat niet is opgegroeid met gif – immers een vreemde gewoonte.

Al moet ik wel zeggen dat zo’n jaar of 11 rondwandelen in permaland ons al vaak de schellen van de ogen heeft doen vallen. De vertaling-bewerking die we maakten van Mark Shepards Herstellende landbouw bijvoorbeeld bevat voorbeelden van ‘biologische bestrijdingsmiddelen’ die in de bioteelt toegestaan zijn maar waar bijvoorbeeld wel ook kikkers aan kunnen sterven. Gelukkig gaat het boek voor het overgrote deel over oplossingen, dat is ook waarom we het kozen: het gaat over oplossingen die neerkomen op het telen van voedsel in een daadwerkelijk ecosysteem. Dat klinkt wellicht erg logisch, en uitermate voor de hand liggend, en dat is het ook, maar het maffe is dat het eko-keurmerk dat niet voorschrijft! Eten hoeft niet te zijn opgegroeid in een ecosysteem om een eko-keurmerk te krijgen, de eisen gaan bij lange na niet zover. Zo zijn bijvoorbeeld monoculturele teelten gewoon toegestaan. Dit met alle gevolgen van dien voor de biodiversiteit, zoals: zeer drastische afname van insectenpopulaties en daarmee van vogels, enzovoort… Kortom afname van ecosystemen!

Eet lokale intacte ecosystemen

En dat nu is hetgene dat herstellende landbouw, of permacultuur, letterlijk weer herstelt, ecosystemen. Biodiverse landschappen met veel verbindingen tussen de diverse elementen. Bijen, vlinders & vogels bijvoorbeeld en ook mensen, die mogen er ook zijn, bijvoorbeeld als oogster/eter, en de koeien, die helpen met snoeien. Een aanpak tegenovergesteld aan wat ik vernam van cursisten die eerder de landbouwschool hadden gedaan. Zij hadden een speciale docent die je leerde hoe je alle insecten van je land kunt jagen.

Wat in de loop der jaren steeds weer duidelijk werd was dat het er niet zozeer om draait of iets een keurmerk heeft, maar veel meer of het is geteeld in een lokaal intact ecosysteem, een biodivers geheel dus waar insecten, vogels, bodemleven en dergelijke hooggeëerde actoren zijn, ze vervullen belangrijke rollen in ecosystemen, zoals het bestuiven van gewassen, en ja ze eten inderdaad ook weleens dingen die jij ook lust, maar als we wat stappen achteruit zetten, en naar het geheel kijken dan zien we dat we uiteindelijk beter af zijn als ze er wel zijn.

Structurele bijwerkingen

Als de bodemkwaliteit bijvoorbeeld steeds een stukje achteruit gaat door teelt in (eko)monocultures dan ben je uiteindelijk achteruit aan het boeren. Een moderne (eko)akkerbouwer is in de praktijk vooral een soort van manager, die weet hoeveel stikstof of verenmeel er per plant toegevoegd moet worden, die met grote machines (laat) werken, en die weet hoeveel landarbeiders je in het oogseizoen moet regelen en aansturen. Dit terwijl een herstellend landbouwer meer een soort van ecoloog is die voortdurend observeert en uiteindelijk reageert, zoals het permacultuurprincipe voorstelt.

Of zoals Bill Mollison, grondlegger van de moderne permacultuur, zei: Permacultuur is 98% observatie en 2% actie. Het is een totaal ander uitgangspunt dat in het totaal van iedere situatie een ander resultaat oplevert, maar met structureel een aantal ‘bijwerkingen’ als bodemopbouw, tegengaan van klimaatverandering en herstel van biodiversiteit. Zaken die de industriële teeltwijze van voedsel juist sloopt! Dit is dus een schoolvoorbeeld van de stelling “Het probleem is de oplossing”.

Fruitontbijt uit lokaal intact ecosysteem.

Groene schatten

Op deze manier kunnen we met behulp van permacultuurdenkwijzen een oplossing maken van een van de grootste problemen van deze tijd.

Een oplossingsrichting die op verschillende schalen toegepast kan worden die allemaal van belang zijn en elkaar prachtig aanvullen! Zo woon ik zelf bijvoorbeeld in een permaproppersparadijs, want naast mijn stadse huis onderhoud ik een bescheiden stadse voor- en achtertuin die enorm volgepropt zijn met allerhande heerlijkheden, draag ik daarnaast bij aan een gemeenschappelijke tuin in ons transitie-initiatief De WAR, en bestel ik, ook via een lokale voedsel-koöperatie, boodschappen bij tuinders en boeren van wie ik kan zien dat zij ecosystemen ontwikkelen.

Zo, en op diverse andere wijzen, kunnen we allemaal bijdragen. Bijvoorbeeld ook door je weinig aan te trekken van de ‘mannetjes’ op de volkstuin die het schandalig vinden dat je tuin een volgepropte wilde weelde is in plaats van een strak gemaaid gazon met border.

Illustratie www.klaus-pitter.com — Illustratie: Klaus Pitter (*used with permission; vertaling Stichting Permacultuur Onderwijs)*

Maar bijvoorbeeld ook door je in te zetten voor bossen in je buurt. Ik heb een tijd, geïnspireerd door permacultuurgedachtegoed, gedacht: Ik wil niet meer protesteren en dergelijke, maar puur gaan voor het werken aan oplossingen. Totdat ik op een gegeven moment zag dat de bomenkap in Nederland in deze tijd van klimaatverandering escaleerde, steeds toenam, tot aan sneller dan die in het Amazonewoud aan toe.

Deze ecosysteemtariër is zich toen ook in gaan zetten voor het beschermen van een bos in de buurt, en hoewel die lokale inzet nog niet heeft geleid tot een lokale kapstop, zie ik nu, wederom uitzoemend, en kijkend naar het geheel, dat het wel degelijk bijdraagt aan de landelijke verontwaardiging over ontbossing, waardoor er nu hier en daar gekapt wordt met kappen en er bij andere projecten wordt heroverwogen of kappen wel aan de orde moet komen. Toch nuttig dus! En dat is dan nog los van de educatieve functie van deze bosbeschermingsakties: heel veel mensen gaven aan ons te steunen en het bos belangrijk te vinden, maar nog niet op de hoogte te zijn van wat we te vertellen hadden. Ze waren geïnteresseerd en stonden open voor een common sense richting bescherming en herstel van groene schatten. Ik vond het motiverend.

Inspirerend vond ik dat ik kort daarna de volgende prioriteitenlijst van filosoof en parttime boer Charles Eisenstein tegenkwam. Hij noemt het the living earth ‘view’:

Protect any ecosystem that is still intact, including the people, coevolving alongside these ecosystems (Amazon, Congo valley, etc.).
Regenerate and heal damaged ecosystems by nurturing the relationship with place and using regenerative agriculture.
Stop dousing the world in toxic chemicals.
Reduce greenhouse gas emissions (as a side effect of the first three priorities).

Als we dit gaan doen worden we allemaal ecosysteemtariërs in een permaproppersparadijs!

Foto Maranke in hangmat in eetbare siertuin — Dit was in de vorige tuin waar ik (Maranke) woonde.

Zie ook mijn blogbericht ‘Een top 10 van vaste planten‘ met daaronder weer linkjes naar nog meer blogberichten

Marankes Blog

Flip the food pyramid!

Ik weet nog dat ik eens voor iemand een biefstuk had klaargemaakt en dat onze vorken krombogen. Dit kwam door mijn manier van braden, en ook door de wat stuggere, rijkere vorm van het vlees. In deze gastblog is de ‘ik’ Lucas (Oefenboerderij), en ik schrijf over goede vetten en bereidingswijzen.

Sinds ik een jaar of zeven geleden vlees ben gaan eten leer ik een boel. Bijvoorbeeld over vis, dat de prijzen kunnen verschillen tussen schol, tongschar, scharretjes … Hoe je een biefstuk klaarmaakt, en dat er in verschillende streken van de wereld diverse voorkeuren zijn. Zo is biefstuk in Noord-Amerika meer ‘doorregen’ en in Nederland magerder.

Omdat ik eigenlijk bijna niet anders eet dan dieren die redelijk natuurlijk hebben geleefd betekent dat ook dat het vlees soms wat minder mals is dan ‘gewoonlijk’.
Tegenwoordig maak ik vooral bouillon van soepbotten (of soepkip). Je neemt de eiwitten uit roodvlees beter op als je ook andere delen van een dier eet. En als ik roodvlees eet, kies ik vaak suddervlees. Het lukte me in het begin nog niet om dat mals klaar te maken, maar nu wel. Met genoeg roomboter (of reuzel), en een beetje bouillon. En vaak genoeg omscheppen, of omkeren, de jus eroverheen scheppen, zodat het niet uitdroogt.

Bouillon maak ik af en toe als er genoeg botjes zijn opgespaard uit de vriezer, of als er soepbotten zijn besteld, een soepkip gekocht. Kippenvoet gaat er ook bij (die heb ik eens diepgevroren besteld uit Veenendaal waar ik biologische ‘kippenloopvoeten’ kon krijgen). Je zet de soepkip (of runderbotten enz.) koud op. Een scheutje azijn helpt om weer andere mineralen eruit te trekken. De fond (dikke bouillon) gaat deels in weckpotten en een beetje wordt ingevroren in de vorm van ijsklontjes. Zulke ijsklontjes kun je makkelijk gebruiken als je een kopje soep wil maken, of bij suddervlees bij de jus te doen zodat het niet droogbraadt.

Bouillonblokjes gebruik ik niet meer, omdat er gistextract in zit. Dit is een fabrieksmatig product dat iets nabootst wat mensen zoeken in eten. Maar je hebt meer kans dat iets gezond voor je is als het, zoals Michael Pollan zo mooi heeft gesteld, door je overgrootouders als eten zou worden herkend. Gistextract wordt ontraden in het boek Nourishing traditions van de Weston A. Price Foundation. Op de website van die stichting vind je allerlei boekbesprekingen, en als je je inschrijft voor een nieuwsbrief krijg je een bondige reeks van zes of zeven mailtjes.

Pas zag ik via de Twitter-account van @DefendingBeef een bericht over een aflevering van Southpark waarin de zogenaamde voedselpiramide wordt omgedraaid. Vet kwamtoen ineens als basis en granen als toetje . Het kan dat je op de Southpark-website even moet herladen om de aflevering (‘Gluten free Ebola’) of het fragment ‘Flip the food pyramid’ te bekijken.

Niet dat vlees eten een grapje is, maar het voelt wel fijn om verantwoording te nemen voor de hele cyclus, en om te eten wat bij me past.

Blog

Hier eindigt de gastblog van mijn collega Lucas Brouns (Oefenboerderij.nl). Vele vriendelijke groene groeten, Maranke Spoor.

Filmpje door Permades!

Styn maakte dit filmpje met daarin een beknopte samenvatting van een lezing van Maranke. Hij is hiervoor op bezoek geweest in het transitieinitiatief De War in Amersfoort, een ontdekking op zich.

Styn Swinkels, een permacultuurontwerper, is iemand die net als Stichting Permacultuur Onderwijs de nodige aandacht besteed aan de promotie van Permacultuur in zijn algemeenheid. Hij gaat hierbij grondig te werk. Meer hierover kun je lezen op zijn webzijde www.permades.nl, vergeet vooral de categorie humor & satire niet te bekijken.

Hoe ziet een duurzame wereld er uit?

Een duurzame wereld wordt gekenmerkt door diversiteit, als diversiteit in de breedste zin van het woord gevierd wordt. Zoals het permacultuur-ontwerpprincipe zo mooi zegt: Cultiveer diversiteit. Dan onstaan dingen als de plastic soep en klimaatverandering niet meer!

In plaats daarvan kan een opbouwende/regeneratieve cultuur ontstaan, oftewel een permanente cultuur. Eentje die kan blijven bestaan, en de wereld beter achterlaat dan die is aangetroffen.

Klimaatverandering en andere effecten zijn slechts een gevolg van het vergeten van het belang van diversiteit, ze zijn niet het probleem zelf.

Wat we nodig hebben is een compleet andere manier van denken (paradigmashift) van kijken naar het geheel zodat een regeneratieve cultuur kan ontstaan. Een positieve voetafdruk achterlaten, geen door allerlei ‘milieumaatregelen’ verminderd-negatieve… Of om in cradle-to-cradle-termen te spreken: “Being less bad is no good”. Een blik op het geheel kan je laten zien waarom minder slecht zijn niet goed is, sterker nog: proberen een beetje minder te slecht zijn kan nadeliger zijn voor diversiteit/duurzaamheid dan blijven doen wat we doen.

Door te blijven doen wat we doen (zie bijv. David Holmgrens essay ‘Crash on demand’, bron, reacties) stort de boel (de ecosystemen waarvan we een onderdeel zijn) vlotter in dan als we door middel van ‘milieumaatregelen’ een beetje beknibbelen op onze voetafdruk, de sloop vertragen, maar het tij niet keren. Want dat beknibbelen en vertragen kan een veel grondiger gesloopt systeem opleveren, dat veel moeilijker terug kan veren.

Daarom is de vegetarische slager ook zo gevaarlijk. Die biedt een sterk bewerkt (gefrabriekt) product aan dat weliswaar lekker kan zijn maar dat bepaald niet gezond is voor mensen die het eten en eveneens schadelijk is voor de ecosystemen waarin de soja en dergelijke worden geteeld. Voor mensen is soja in ongefermenteerde vorm slecht te verteren: belastend. En wat erger is, dat de soja een akkerbouw-product is, afkomstig dus uit eenjarige monocultures. Je weet wel, een groot stuk land waar alle biodiversiteit voortdurend met inzet van veel fossiele brandstoffen van af geveegd wordt, om er maar één gewas op te kweken, soja bijvoorbeeld. Minder erg dan vlees uit de industriële veeteelt (bio-industrie) wordt er dan gezegd… Tja, dan kan zo zijn (of lijken) want tja het verbruikt minder water en sojaveevoer want we eten het direct zelf in plaats van het te voeren aan andere organismen (koeien) die van nature óók geen bergen soja eten…

Punt is echter dat beide niets met duurzaamheid te maken hebben. Iets is duurzaam (volhoudbaar) als het meer energie oplevert dan het kost…

Dan kan het blijven bestaan, een ecosysteem (herstellende landbouw bijvoorbeeld) doet dat…. Dan kan sprake zijn van een permanente cultuur.

Er is echter geen cijferkennis nodig om in te zien dat zowel het ‘bio-industrievlees’ als het ‘akkerbouw-nepvlees’ in zijn algemeenheid niet kunnen blijven bestaan… Er gaat hoe dan ook heel veel meer in dan er uitkomt, terwijl diversiteit gedecimeerd wordt.
Dit wordt met een mooi nieuw woord ook wel ecocide genoemd.

Het verschil tussen ‘gangbaar’ en bio -akkerbouw is hiermee een mooi voorbeeld van een kleine aanpassing, sturend op een verminderd-negatieve voetafdruk in plaats van een omslag naar een positieve. Zoals herstellende landbouw (agro-ecologie, permacultuur) doet. Ecosystemen worden opgebouwd in plaats van verwijderd, voedsel groeit er op in ecosystemen, de mens en de rest van de natuur worden hiermee gevoed. Tegelijkertijd worden de grote uitdagingen van deze tijd (die vooral te maken hebben met de manier waarop we aan ons voedsel komen) voorzien van een oplossingsrichting. Een omslag naar een positieve voetafdruk wordt mogelijk.

Illustratie: De grote uitdagingen van deze tijd hebben vooral te maken met de manier waarop mensen aan hun voedsel komen. In deze illustratie zie je de uitdagingen van deze tijd. Bron illustratie: http://www.stockholmresilience.org/research/planetary-boundaries.html (geplaatst onder voorwaarden zoals genoemd op vermelde bron)

In een permanente cultuur waarin diversiteit gevierd wordt… Doen we die dingen die zorgen voor de uitdagingen van deze tijd, zoals Biodiversiteitsverlies en klimaatverandering, niet meer. We zien weer in dat we ecosystemen zijn die onderdeel zijn van andere ecosystemen… We overzien het geheel en realiseren ons dat Aarde een levend wezen is dat een diversiteit aan levensvormen herbergt, waarvan we de complexiteit lang niet kunnen overzien terwijl we er tegelijkertijd wel het belang van inzien.

We realiseren ons dat er binnen soorten ook diversiteit bestaat… Dat grove indelingen als man/vrouw, homo/hetero, een veel te sterke vereenvouding van de werkelijkheid zijn, en dat het ene aspect van biodiversiteit, genderdiversiteit bijvoorbeeld, niet meer of minder van belang is dan andere aspecten, neurodiversiteit bijvoorbeeld. Dat alle indelingen (wat neurodiversiteit betreft kan je bijvoorbeeld denken aan autisme, zwakbegaafd, hoogbegaafd…) altijd een te sterke vereenvoudiging zijn om de werkelijk recht te doen, maar dat ze tegelijkertijd nodig zijn om er vat op te krijgen, en er allemaal mogen zijn! Ook het bestaan van plantenfamilies bijvoorbeeld is zowel arbitrair als handig… Er zijn er duizenden en duizenden, en een indeling in groepen met gemeenschappelijke kenmerken is voor velen van ons dan een manier om het leren kennen, reëler te maken.

En soms kan het blijken dat een concept de werkelijkheid zodanig geweld aandoet dat je het afbreekt; zo hoopt een collega van me al een hele poos dat het schema van ‘hoger’ en ‘lager’ onderwijs wordt losgelaten, en gelukkig zie je om je heen ook pogingen daartoe. Het is anders, het voorziet in andere behoeften misschien, voorzover het dat doet, maar het is niet hoger of lager. Ook kunnen concepten ontstaan: sinds wanneer bestaat bijvoorbeeld het woord ‘kunstenaar’ als aparte categorie om een beroep aan te duiden?

In een permanente cultuur waarin diversiteit gevierd wordt… Oordelen we niet meer over oordelen: we realiseren dat oordelen (zoals alles) beperkingen hebben, maar dat ze tegelijkertijd nuttig en noodzakelijk zijn. We zijn ons hier terdege van bewust. Of om met een bekende filosoof te spreken: “Elk voordeel heeft zijn nadeel!”

We realiseren ons dus dat elk schema (hokjes, kaarten e.d….) een vereenvoudiging is, dat we die nodig hebben om grote hoeveelheden informatie te verwerken, en dat ze tegelijkertijd nooit de werkelijkheid zelf zijn. Die is tot aan oneindig complexer, en dat hoeft geen probleem te zijn, tenzij wellicht, je je daar niet van bewust bent.

Diversiteit, en respect daarvoor is waarschijnlijk veel belangrijker dan ik denk dat het is, want iedere keer weer loop ik er tegenaan en denk tjonge die les had je nu toch weleens geleerd?!! Een ezel is er niks bij…

Ook is er evenwicht. Natuurlijk evenwicht. Valse dichotomieën (schijntegenstellingen) die de (social) mediacrazy zo kenmerken, zijn naar de achtergrond verdwenen. Deze schijntegenstellingen worden door cultureel antropologen bestudeerd, en verwerkt in geschiedenisboeken en lesmateriaal als een enorme uitwas van dit tijdperk, zoiets als slavernij, kolonialisme of oorlog. Wellicht wordt dit tijdperk, het Antropoceen, waarin je geen aandacht kreeg als je geen rel begon via het oplaten van een dichotomie, in die toekomstige geschiedenisboeken wel ‘De grote oorlog tegen het leven’ genoemd.

De donkere tijd die vooraf ging aan de regeneratieve cultuur waarin er weer veel verbindingen onstaan tussen onderdelen van ecosystemen, mensen incluis, en de aanwezige enorme overvloed zo evenwichtig verdeeld wordt dat net als in de natuur concurentie minder van belang is dan samenwerking.

Deze blog is geschreven naar aanleiding van een vraag van de zeergewaardeerde mensen van Omslag, Werkplaats voor Duurzame Ontwikkeling. Ik heb linkjes geplaatst in het volgende bericht zodat je Omslag kan vinden als je ze nog niet kende.

Beste abonnee van ZOZ, Als alles goed is gegaan hebt u onlangs het november-decembernummer van ZOZ in de bus gekregen. Hier in de Omslag-werkplaats in Eindhoven zijn we meteen verder gegaan met de voorbereidingen van het volgende nummer, het eerste van 2018.De donkere dagen die er aan komen lenen zich goed voor diepgravende filosofische gesprekken. Daar zouden we in het volgende nummer van ZOZ graag bij aansluiten met antwoorden op de vraag:Hoe ziet een duurzame wereld er uit?Hebt u er een idee over? In de loop der eeuwen zijn er veel schrijvers geweest die een utopie hebben verzonnen. Dergelijke fantasieën over een ideale wereld werden zelden werkelijkheid, maar toch is het denken er over belangrijk. Een schrijver heeft eens gezegd: “Utopieën zijn als sterren voor de zeeman. Ze geven de richting aan, zonder dat het einddoel zichtbaar is.”Misschien hebt u niet een kant-en-klaar plan voor de hele wereld, maar zijn er bepaalde aspecten (wonen, voedsel, werken, samenleven, vrede, onderwijs, media…) waar u wel een idee over hebt. We zijn benieuwd naar uw reacties! Uit alle bijdragen willen we een verhaal samenstellen dat in het volgende nummer van ZOZ verschijnt. U kunt inzenden tot 20 november.Met vriendelijke groet, Omslag

[einde binnengekomen e-mailbericht]

Zie ook mijn andere blogs, bijvoorbeeld:

Artikel over diversiteit in Permacultuur Magazine [link]
Hoe kunnen we die boer helpen? [link]
Hoeveel open mindedness hebben we nodig? [link]
De ‘Typische’ Permacultuurtuin bestaat niet [link]
Ecomensen zijn vaak irritante gelijkhebbers [link]

Marankes Blog

https://www.facebook.com/permacultuuronderwijs/
https://m.facebook.com/permacultuuronderwijs/
of twitter @marankespoor

Artikel over diversiteit in Permacultuur Magazine

Met veel plezier laat ik je dit artikel lezen dat ik heb geschreven voor het Permacultuur Magazine. Het heet paradoxaal genoeg ‘Er is maar één soort diversiteit’… En het geeft wat meer uitleg bij de Norm-aal die je in een van mijn eerder blogberichten misschien bent tegengekomen…

Inhoudsopgave en bestellen als los nummer? De directe link naar Nr. 8: https://permacultuur-magazine.eu/nummer-8/#inhoud

Het magazine is in te zien op de Transitiebieb die Stichting Permacultuur Onderwijs heeft geopend op De WAR in Amersfoort, of via bovenstaande link kun je losse nummers en abonnementen bestellen. In De WAR begint 28 oktober a.s. mijn jaaropleiding permacultuur, waarin op moment van schrijven nog enkele plekken vrij zijn.