Heb je weleens van vogeldiscriminatie gehoord? Ik kom het regelmatig tegen en vind het ondanks een zeker gebrek aan wokeness 🙂 geen goed idee.
Waarom ?
Als je een ecosysteem aan gaat passen om het een bepaalde soort naar de zin te maken, bijvoorbeeld een allemachtig prachtige en/of knuffelige soort zoals een ijsvogeltje, dan ben je in feite ijsvogeltjes ‘positief’ aan ‘t discrimineren terwijl andere soorten ervoor moeten wijken en in die zin ‘negatief’ worden gediscrimineerd.
Prachtige Vogel getekend door Maranke Spoor
Je bent dan aan het sturen op een individuele soort ten koste van het geheel van ‘t ecosysteem, en daarmee niet holistisch bezig. Mogelijk ben je bezig een ‘ijsvogelsubsidie’ binnen te halen maar met duurzaamheid in de permaculturele zin (de totale hoeveelheid verbonden leven vergroten) heeft het weinig te maken. Het vieren van diversiteit, ook als het schuurt, is hierbij blijkens de permacultuurprincipes uitgangspunt. Dit stuurt op zo héél mogelijke ecosystemen, waardoor monoculturen dus niet als ‘duurzaam’ gelden. (Zie ook mijn eerdere blogpost ‘Van monocultuur naar permacultuur’).
Iets soortgelijks gebeurt er als je bomen in de buurt van een ‘weidevogelgebied’ als probleem gaat zien, want ja in bomen kunnen roofvogels gaat zitten en die zijn heel kort (en daardoor bot) samengevat ‘slecht’ want ze eten weidevogels. Of een dergelijk weidegebied in de buurt van bomen wordt gezien als niet geschikt, en de bomen kunnen dan aanleiding zijn verder te zoeken naar een ander gebied, of zelfs gekapt worden.
Als je echter poogt te denken in ecosystemen dan is zoiets als een weidevogelgebied überhaupt een vreemd fenomeen.
Het komt in feite neer op het benaderen van een levend (complex) systeem alsof het een niet levend (gecompliceerd) systeem is. Een ander voorbeeld dat ik tegenkwam: mensen die met behulp van een uilenwerkgroep nestplaatsen verzorgden voor uilen en vervolgens tegelijkertijd geen muizen op het land wilden… Dat kan ‘natuurlijk’ niet, want dat is een voorname voedselbron van die uilen die je zogezegd zegt te willen beschermen.
Het verschil tussen een gecompliceerd en een complex systeem is leven. Tekening Maranke Spoor
In een legendarische blog besprak Marc Siepman eens dit verschil tussen gecompliceerd en complex. Een vliegtuig is gecompliceerd, een vogel is complex: een vliegtuig kan je in heel veel losse onderdelen uit elkaar halen, en daarna weer in elkaar zetten en dan doet ie het nog, maar met een vogel kan je dat niet doen. Levende systemen zijn complex, als je ze uit elkaar trekt haal je het leven eruit. Mark Shepard laat in het boek Herstellende landbouw handelwijzen zien die opgaan in levende systemen, die immers overweldigend kunnen zijn maar die juist niet gecompliceerd zijn in de zin van hoogdrempelig.
Een levend systeem heeft een fundamenteel andere benadering nodig, gericht op het geheel. Regels en/of subsidies gericht op het beschermen van een bepaalde soort of groep zoals weidevogels passen daar niet bij, en zijn ook niet nodig.
Niet nodig als we ons voedsel steeds meer gaan kweken op Herstellende Landbouw-wijze, en het natuurbeheer dat daarnaast nog overblijft anders inrichten, steeds gericht op het beschermen van hele ecosystemen met oog voor haar complexiteit en ruimte voor de zelforganisatie die daarbij hoort.
Dat vraagt een gericht deels loslaten, denk maar aan permaculturist Mark Shepards STUN-methode, Sheer Total Utter Neglect, waarbij de eerste S (door zijn vrouw, heel wijs, vervangen door Strategic) het meest belangrijk is. Het gaat dus om een soort van strategisch verwaarlozen, en dat is iets heel anders dan helemaal niet werken/ingrijpen, al dan niet roepende dat helemaal-niets-doen-beter-is-want-mensen-zijn-slecht. STUN is wel degelijk beheer maar veel minder intensief beheer, waarbij het draait om het vinden van een nieuw evenwicht, het loslaten van doorgeschotenheden, en het herleren dat we ecosystemen zijn, die onderdeel zijn van grotere ecosystemen.
Zoals Marc Siepman ook stelt: Als je de controle loslaat, ontstaan er steeds meer relaties. Hierdoor neemt de complexiteit toe, en daarmee de gezondheid en de veerkracht van het systeem. Dit geldt op micro- en mesoniveau, maar ook op macroniveau: de planeet en het leven erop is een levend, complex systeem, dat complexiteit nodig heeft om gezond te zijn.
Herstellende landbouw in de vorm van een combinatie van ‘complexe agroforestry/voedselbossen’ & bosweides heeft zoiets, automagisch, in haar pakketje zitten: de weidevogels (en alle andere meer of minder gediscrimineerde vogels) zijn er intrinsiek meer dan welkom omdat ze belangrijke functies vervullen in ecosystemen. Een voorbeeld is het eten van insecten waardoor insectenpopulaties in balans blijven en er geen zogenaamde ‘gewasbeschermingsmiddelen’ nodig zijn. Hierdoor kan een herstellend landbouwer intrinsiek gemotiveerd zijn om de dieren te beschermen en zich onthouden van gewelddaden zoals positieve of negatieve vogeldiscriminatie. Want laten we wel wezen, beide vormen van discriminatie zijn intrinsiek gewelddadig omdat ze de een onderdrukken/controleren ten koste van de ander.
Ruimte bieden aan complexiteit en het toenemen ervan is een tegenovergestelde van onderdrukken/controleren, het is een levensbevorderende beweging.
‘Groene financiering’, subsidieverstrekking en dergelijke zou dan ook, voor zover (nog) noodzakelijk, gericht moeten zijn op het beschermen van het geheel in plaats van doelsoorten/doeltypen/doelgroepen. Dat vraagt een hoop loslaten & dat is noodzakelijk om te voorkomen dat je leven (complexiteit) aan ‘t vernietigen bent in de naam van ‘t beschermen ervan.
Mark Shepards boek Herstellende landbouw is door onze Stichting Permacultuur Onderwijs vertaald naar het Nederlands en waar nodig bewerkt voor ons klimaat. Kijk het boek in op onze website en bestel het bij onze stichting om zo ons werk mede mogelijk te maken. Op deze pagina kun je Herstellende landbouw inzien en bestellen!
Marankes blog
Maranke Spoor is docent permacultuur, tegenwoordig ook in de interactieve permacultuur webschool van Stichting Permacultuur Onderwijs. Maranke begon al op jonge leeftijd als tuinier. Op elke plek waar ze woonde zorgde ze al snel voor een eetbare siertuin: op balkon en dakterras, in schooltuin en moestuin. Maranke is opgeleid als jurist, een beroep dat ze o.a. in de vorm van docent recht tot 2010 uitoefende, is initiator van www.weggeefwinkels.nl en sinds 2010 docent permacultuur. In die hoedanigheid verzorgde ze reeds vele opleidingen op het gebied van permacultuur/voedselbossen. Verder is ze sinds 2013 voorzitter van Stichting Permacultuur Onderwijs, vertaalde en bewerkte ze samen met haar collega Lucas Brouns Engelstalige permacultuur-literatuur (Herstellende Landbouw van Mark Shepard en Permacultuur in je moestuin van Christopher Shein) en is ze illustrator en auteur van: ‘Permacultuur, Wat is dat!?’, een eboek dat in juni 2015 is verschenen.
Wat is het verschil tussen permacultuur en regeneratieve landbouw, of is het eigenlijk hetzelfde? Deze vraag kreeg ik naar aanleiding van de allereerste aflevering van onze fonkelnieuwe podcast.
Ik zag in deze vraag en het feit dat deze vrij grote vraag vaker gesteld wordt, een mooie aanleiding om hier eens een blog aan te wijden. Regeneratieve landbouw is net als herstellende landbouw in principe een vorm van landbouw die het geheel, zoals de bodem en de biodiversiteit, beter achterlaat dan ze haar heeft aangetroffen. Herstellende landbouw is het fenomeen waarover we Mark Shepards boek vertaalden en bewerkten voor het Nederlandse taalgebied, een deel hiervan kun je op onze webzijde lezen. De oorspronkelijke titel is Restoration agriculture: Real-world permaculture for farmers; dit doelt erop dat dit boek focust op landbouw, de groene kern waaruit permacultuur is ontstaan. Permacultuur is echter veel breder dan haar groene kern, de grondleggers van permacultuur kwamen er vlot achter dat er om daadwerkelijk verschil te maken, veel meer mag veranderen dan de manier waarop we ons voedsel kweken, of we dat nu kweken in de vorm van grootschalige landbouw, de manier waarop we moestuinieren, of veel logischer, en beter passend bij permacultuur, een combinatie van teeltwijzen op diverse schaalgroottes.
De grondleggers van permacultuur (Bill Mollison & David Holmgren) hadden in hun omgeving (Australië) in de seventies geobserveerd, dat de bodemvruchtbaarheid door moderne monoculturele (industriële) landbouw rap achteruitging. Ze waren op dat moment aktief binnen een universiteit. Ze zijn wezen observeren in de oerbossen van Tasmanië, en hebben veel geleerd van de Australische Aboriginals. Vervolgens is permacultuur gegroeid en is er breder kennis opgedaan op diverse plekken en bij diverse inheemse volkeren waaronder Indianenstammen. De grondleggers van permacultuur hebben de principes van permacultuur afgeleid van wat ‘de natuur’ en de nog meer in verbinding hiermee levende volkeren hun geleerd hebben. Deze principes blijken ook buiten het groene domein toepasbaar, je kunt ze bijvoorbeeld ook toepassen op de manier waarop we onze economie inrichten om tegen te gaan dat destructieve praktijken blijven voortbestaan simpelweg omdat ze economisch meer renderen dan regeneratieve praktijken. (In onze opleidingen wordt hier op eenvoudige wijze, zonder cijfers, op ingegaan om jou zowel groene als andere handvatten te geven om onderdeel van de oplossing te zijn.)
Bill & David ontdekten namelijk dat de principes toepasbaar zijn op het geheel van onze leefomgeving en dat het herontwerpen hiervan volgens de principes stuurt op het ontstaan van een permanente cultuur. Zo werd permacultuur, wat begon als permanente agricultuur, permanente cultuur. Regeneratieve landbouw kan een onderdeel zijn van deze permanente cultuur, mits dit overeenkomstig de principes van permacultuur ontworpen is.
Wat betreft de huidige vormen van regeneratieve landbouw is het oppassen geblazen of het wel echt regeneratief is of in wezen een vorm van greenwashing, mede ingegeven door het nog niet herontworpen zijn van onze economie. Uiteindelijk zijn de grondleggers van permacultuur zelf een bewust zelfstandig en onafhankelijk cursusinstituut begonnen. Stichting Permacultuur Onderwijs is ook een dergelijk cursusinstituut, dat net als de grondleggers van permacultuur cursussen verzorgt over permacultuur in de breedte, genaamd PDC, dit is een afkorting voor permaculture design course. De cursus wordt afgerond met een PDC-certificaat. Dit is een soort van ‘ecologisch rijbewijs’. De jaaropleiding licht een tip van de permacultuursluier voor je op. Meer informatie hierover, waaronder een overzicht van de principes van permacultuur, met uitleg, vind je in mijn eboek, getiteldPermacultuur, Wat is dat!?
Maranke Spoor is docent permacultuur, tegenwoordig ook in de interactieve permacultuur webschool van Stichting Permacultuur Onderwijs. Maranke begon al op jonge leeftijd als tuinier. Op elke plek waar ze woonde zorgde ze al snel voor een eetbare siertuin: op balkon en dakterras, in schooltuin en moestuin. Maranke is opgeleid als jurist, een beroep dat ze o.a. in de vorm van docent recht tot 2010 uitoefende, is initiator van www.weggeefwinkels.nl en sinds 2010 docent permacultuur. In die hoedanigheid verzorgde ze reeds vele opleidingen op het gebied van permacultuur/voedselbossen. Verder is ze sinds 2013 voorzitter van Stichting Permacultuur Onderwijs, vertaalde en bewerkte ze samen met haar collega Lucas Brouns Engelstalige permacultuur literatuur (Herstellende Landbouw van Mark Shepard en Permacultuur in je moestuin van Christopher Shein) en is ze illustrator en auteur, van: ‘Permacultuur, Wat is dat!?’, een eboek dat in juni 2015 is verschenen.
